6.1 Over zeeën en oceanen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat de graanhandel, het begin vormde van een uitgebreid handelssysteem met een stapelmarkt voor een steeds groter handelsnetwerk.
• Je kunt de doelen en de werkwijze van de VOC en de WIC beschrijven.
• Je kunt beschrijven hoe Engeland en Frankrijk reageerden op de economische voorspoed van de Republiek.

Kenmerkende aspecten

• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.
• Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

Moedernegotie en stapelmarkt

• In de 15e eeuw verslechterde in de kustgewesten de landbouw. 
• Door de hoge grondwaterstand was de grond niet langer geschikt voor landbouw. 
• Wel was het geschikt voor veehouderij  (koeien), boeren gingen nu zuivel en rundvlees verkopen.
• In het Oostzee gebied vond juist een toename plaats van de graanproductie.
• Graanhandelaren verkochten dit graan in de Nederlanden en kochten weer zuivel en gezouten vis in de Nederlanden

Moedernegotie en stapelmarkt

• Deze handel met het Oostzeegebied werd moedernegotie genoemd.
• Deze handel verliep voornamelijk via Amsterdam, hierdoor groeide Amsterdam uit tot centrum van het handelskapitalisme.
• Dit kwam omdat de Spanjaarden in 1585 Antwerpen hadden veroverd. Als wraak sloten de opstandige gewesten de Schelde af. Hierdoor verslechterde de handel in Antwerpen. Veel Antwerpse handelaren vertrokken naar Amsterdam.
• Amsterdam groeide uit tot de belangrijkste stapelmarkt van Europa.

Handelscompagnieën

• Winsten uit de moedernegotie werden geïnvesteerd in handelscompagnieën. 
• Amsterdamse kooplieden richten een handelscompagnie op om schepen naar Azië te sturen. Het doel was om een route te vinden en deze route vast te leggen. Deze eerste handelscompagnie leed verlies, maar er was wel bewezen dat Hollanders naar Azië konden varen.
• Met deze kennis vertrokken steeds meer schepen vanuit de Republiek naar Azië.

Handelscompagnieën

• Binnen enkele jaren speelden De Republiek een hoofdrol spelen in de Aziatische handel.
• Steeds meer handelscompagnieën gingen handelen met Azië en stegen de inkoopprijzen (meer vraag) en daalden de prijzen (meer aanbod).
• Om deze onderlinge concurrentie te stoppen werd er door de Staten- Generaal ingegrepen.
• Alle handelscompagnieën werden verplicht samengevoegd in de VOC (1602)

VOC en WIC

• De VOC kreeg het handelsmonopolie op Azië. Dit hield in dat alleen de VOC (namens De Republiek) mocht handelen met Azië.
• De VOC mocht handelsovereenkomsten sluiten, een eigen leger hebben, forten aanleggen en oorlogvoeren.
• De VOC had forse concurrentie vanuit Engeland en Frankrijk

VOC en WIC

• Voor de handel met West- Afrika en Amerika wordt in 16121 de WIC opgericht. Ook de WIC bouwde forten en stichtten koloniën.
• De WIC nam een deel van de Spaanse slavenhandel over en was actief in de kaapvaart. Het bekendste kaapsucces is de verovering van de Zilvervloot. Met deze opbrengst werd de oorlog tegen Spanje betaald.
• Door de handel met verschillende werelddelen werd er steeds meer sprake van een wereldeconomie.
• De VOC handelde met Azië en de WIC met Afrika en Amerika, handelsgoederen gingen via Nederland naar de rest van de wereld.

Huiswerk

Opdrachten 6.1 (blz 108 en 109)

Opdracht 1,2 4,5