4.3 de strijd tussen paus en keizer

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

De strijd tussen paus en keizer; de investituurstrijd

Afbeelding: de donatio constantini

de investituurstrijd

• tweezwaardenleer belangrijk
• waar ligt het primaat (dus welke rol is meest belangrijk?)
• Otto I beheerste keuze paus
• ook bisschoppen benoemd door de keizer (lekeninvestituur)
• paus Gregorius VII zette zaak op scherp (1075) en keizer Hendrik IV reageerde

Investituurstrijd

Rond 1100 gaan de paus in Rome en diverse West-Europese vorsten steeds openlijker de strijd aan over wie nu de hoogste wereldlijke macht in handen heeft. 

Inzet is wie het recht heeft om bisschoppen te benoemen (de investituur). De paus vindt dat hij op dat gebied het laatste woord (het primaat) heeft. 

Bisschoppen zijn in dienst van de kerk, ze maken deel uit van de geestelijke macht en vallen dus onder de bevoegdheid van de geestelijke leider van de christelijke wereld: de paus in Rome.

De vorsten trekken echter de wereldlijke macht steeds steviger naar zicht toe, benoemen in hun eigen gebied de machthebbers (leenmannen), waaronder bisschoppen, en tolereren daarin geen inmenging van de paus

Bisschoppen hebben vaak een machtige positie in het gebied waar ze werken. Vorsten bepalen graag zelf wie ze op deze posities neerzetten. 

Uiteindelijk wordt in deze Investituurstrijd een compromis gesloten waarbij de paus de macht over de kerk en het geloof behoudt, maar de vorsten over alles wat daarbuiten valt. 

excommunicatie Hendrik IV

Canossa (1077)

voorlopig einde investituurstrijd:

• Concordaat van Worms (1122):
• bisschoppen ontvangen van
• 1.  de paus: geestelijke macht
• 2. de keizer: wereldlijke macht
• gevolg voor de Duitse keizers:
• minder macht: hoge geestelijken waren hoge edelen > disloyaal >
• verbrokkeling Duitse Rijk

brilliantmaps.com

Reformatie