6V AK 6.4 Platentektoniek en grondstoffen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Vandaag uitleg met vragen LessonUp tussendoor

Daarna maken examenopdracht of opdrachten paragraaf

Maar eerst: Even invullen evaluatie DUIJ

Platentektoniek in Zuid-Amerika

Platentektoniek in Zuid-Amerika

Waar ligt de subductiezone?

Wat verwacht je aan de
westkust van Zuid-Amerika wat
betreft vulkanisme & aardbevingen?

1. Explosieve uitbarsting en zware aardbevingen
2. Effusieve uitbarsting en zware aardbevingen
3. Explosieve uitbarsting en lichte aardbevingen
4. Effusieve uitbarsting en lichte aardbevingen

Platentektoniek in Zuid-Amerika

Snelheid van convergentie

Nazca-plaat: 8,5 cm p/j naar oosten

Hoge snelheid --> Veel koppeling (dus veel aardbevingen etc. 

Sedimenten in de trog

Weinig neerslag

= weinig erosie

= weinig sedimenten

--> Minder "smeerolie" tussen platen

= meer koppeling

Vlakke subductie

Afbeelding A: Standaard subductie

Zuid-Amerikaanse plaat beweegt richting het westen

En komt steeds dichter bij de Mid Oceanische rug

De onderduikende Nazca-plaat is dus steeds warmer (jonger = warmer)

En warme plaat duikt minder snel de mantel in

Maar blijft drijven onder de bovenliggende plaat (afbeelding b)

Gevolgen 1: Volcanic gaps

Nazca plaat beweegt over hotspot (Pampa / Norte Chico gat) of is zelf een Mid-Oceanische Rug (Patagonia gat)

En is zelf warm, dus licht, en blijft drijven onder Zuid-Amerikaanse plaat

Doordat de plaat niet genoeg mantel in duikt

Wordt de plaat niet warm, en smelt de plaat niet en ontstaan er geen vulkanen

Gevolgen 2: Aardbevingen

Door vlakke subductie

Is er veel contact tussen platen over een grote breedte

(zie kleine afbeelding)

En zijn er ook veel aardbevingen ver van de subductiezone

(tot aan Brazilië)

Door weinig smeermiddel (sedimenten) 

is er veel koppeling

Zijn er veel zeer zware aardbevingen

Gevolgen 3: Hoogte van de Andes

Door veel koppeling

Wordt de Zuid-Amerikaanse plaat sterk opgestuwd

En wordt de Andes zeer hoog

Zelf versterkend proces:

De Andes wordt hoger

En houdt neerslag uit het oosten tegen, waardoor het droog is aan de westkust

Waardoor er daar minder erosie is

En er minder sediment als smeermiddel dient tussen de platen

De bijzondere subductie heeft veel gevolgen: welk gevolg heeft dit niet?

1. Zeer zware aardbevingen
2. Een ondiepe trog
3. Regio's zonder vulkanen
4. Zeer hoge Andes

De oorzaak voor de "afwijkende subductiezone" wordt veroorzaakt doordat de platen elkaar veel raken. "Er is veel koppeling". Wat is geen juiste oorzaak?

1. De snelheid van convergentie
2. Er liggen weinig sedimenten in de trog
3. Door de hoge Andes
4. Vlakke subductie

Veel koppeling tussen de platen door:

• Snelheid van convergeren
  
• Ontbreken sedimenten
• Vlakke subductie
  

 

Gevolgen:

• Zware aardbevingen
• Regio’s zonder vulkanen
• Andes zeer hoog
  

 

V5 AK 4.2 vervolg en 4.3

Andesiet?

Probeer er zelf eens achter te komen hoe andesiet precies ontstaat. Geen copy-paste van wiki of chatGPT, maar een uitleg in eigen woorden!

Hoe ontstaat andesiet?

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt (Afkoeling na veel warmte)
• Basalt buiten de vulkaan: snelle stolling
  
• Graniet binnen in de aardkorst: stolt langzaam
  

Andesiet

Bij een subductiezone zou je stroperig magma verwachten dat goed gassen kan vasthouden. 

In de Andes is het magma minder stroperig, want het komt van grotere diepte en veel magma was al afgekoeld voordat dit met het vloeibare gesteente bij een uitbarsting naar buiten kwam.

De gesteentesoort die je dan vindt wordt andesiet genoemd, naar de vindplaats. Qua stroperigheid kan andesiet tussen basalt en graniet geplaatst worden. 

Stratovulkanen 

Zuid-Amerika

• Minder explosief door samenstelling magma
• Andesiet is taaier dan basalt, maar minder taai dan graniet. Bevat minder gassen dan graniet.  

= Andesiet

Ontstaan ertsen

Veel van de Braziliaanse ertsen zijn afkomstig uit miljoenen jaren geleden ontstaan sedimentgesteente of opstijgend magma vanuit de mantel, dat stolde in de aardkorst (ertsvorming). De Braziliaanse aardkorst is heel oud. In het oosten ligt het São Francisco-schild met gesteenten ouder dan 3,5 miljard jaar. 

Door verwering en erosie zijn ertsen dicht aan het oppervlak komen te liggen en nu vrij eenvoudig te delven

Bauxiet

Grondstof voor aluminium. 

De rode laag waarin we de aluminium deeltjes kunnen vinden noemen we lateriet. Wanneer de lateriet harder wordt is het bauxiet geworden.

Aardolie

Veel voorraden in het reservoir gedeelte voor de kust. Deze is opgesloten door een zoutlaag. De vindplaats is vooral ten oosten van Rio de Janeiro.

Niet alle olie is makkelijk te winnen: veel diepzeeolie (op 2km diepte + enkele km boren)

Brazilië wint gemiddeld 2,2 miljoen vaten olie, maar gebruikt  2,6 miljoen vaten per dag.

Hoe ontstaat aardolie ook alweer?

Maken: examenopgaves Zuid-Amerika 2024

periode 1 en 2

Platentektoniek in Zuid-Amerika

6V AK 6.4 Platentektoniek en grondstoffen