herhalen verwijswoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

 verwijswoorden

noem zoveel mogelijk verwijswoorden

Het meisje ... daar fietst, ken ik al 10 jaar.

1. dat
2. die
3. wat
4. wie

Dat is iets ... ik echt niet eerder wist.

1. dat
2. die
3. wat

De auto ... ik naar Duitsland reed.

De vriend ... ik altijd kan vertrouwen. 

Het mooiste ... ik ooit gezien heb, is Amsterdam.

Ik zit nu in havo 5 ... me wel verbaast. 

waarmee

wat

wat

op wie

startticket

1. Welk lidwoord hoort altijd bij onzijdige woorden?
2. De universiteit en haar of zijn studenten?
3. Waarom is Ajax onzijdig?

de-woorden en het-woorden

de-woorden zijn mannelijk of vrouwelijk

het-woorden zijn onzijdig

mannelijk, vrouwelijk, onzijdig

Er zijn 

mannelijke (m), vrouwelijke(v) en onzijdige (o) woorden. 

Veel vrouwelijke woorden mogen ook mannelijk gebruikt worden: m(v). 

Het geslacht van een woord vind je in het woordenboek.

persoonlijke voornaamwoorden

De directeur is gestopt met vapen, maar hij is begonnen met roken. 

De radio staat te hard. Dat staat hij wel vaker. 

De vereniging bestaat honderd jaar. Zij is een van de oudste van Nederland. 

Het kindje is niet warm gekleed. Het heeft het vast koud.

bezittelijke voornaamwoorden

De stad en zijn inwoners.

De stad en haar inwoners

 Ajax en zijn vertrokken supporters.

De vereniging en haar leden.

.

mannelijke woorden

Mannelijke woorden zijn de-woorden.

Mannelijke verwijswoorden zijn: hij, hem en zijn.

– Mijn klassieke radio (m) deed het niet meer, maar gelukkig kon hij gerepareerd worden

vrouwelijke woorden

Ook vrouwelijke woorden zijn de-woorden. 

Vrouwelijke verwijswoorden zijn: zij, ze en haar

– De wijkvereniging (v) vroeg haar leden toestemming voor een contributieverhoging.

vrouwelijk vervolg

Aan sommige woorden kun je zien dat ze vrouwelijk zijn

vrouwelijke personen en dieren:

de stewardess, de wolvin; ook: het meisje, het zusje, het wijfje

de-woorden op de volgende uitgangen zijn vrouwelijk:

-heid (minderheid)

-nis (geschiedenis)

-ing (beweging)

-schap (vriendschap)

-te (gewoonte)

-de (waarde)

-ie (politie)

-ij (tovenarij)

-iek (politiek)

-theek (bibliotheek)

-teit (universiteit)

-uur (natuur)

-st (komst, opbrengst, vangst [persoonsvorm + st])

onzijdige woorden 

Onzijdige woorden zijn het-woorden. 

Met het en zijn verwijs je naar onzijdige woorden.

Onzijdig zijn: namen van landen, provincies, steden en clubs en ook verkleinwoorden.

Naarden (o) is blij met zijn vestingwerken, die tot de mooiste van Nederland behoren.

maken

verwijzen leerroute A

Die of dat; deze of dit?

Verwijs naar 

de-woorden met die en deze 

en naar het-woorden met dat en dit:

– Christo, de Bulgaarse kunstenaar

die gebouwen inpakte, woonde na 1964 in de VS.

– Waarschijnlijk was de Pont Neuf in Parijs het bekendste object

dat hij onder handen nam.

hen/hun

hen

Gebruik hen wanneer het verwijswoord lijdend voorwerp (lv) is:

– Nadat de ministers beëdigd zijn, kan het publiek hen (lv) op het bordes bewonderen.

Gebruik hen na een voorzetsel (vz).

– De schaatsers vlogen naar Pyeongchang en veel fans reisden met (vz) hen mee.

hun 

Gebruik hun als het meewerkend voorwerp (mv) is en er geen voorzetsel voor staat.

– De Oranjeleeuwinnen werden kampioen en de koning gaf hun (mv) een onderscheiding.

- De Oranjeleeuwinnen werden kampioen en de koning gaf aan hen een onderscheiding.

Gebruik hun nooit als onderwerp!

– Waarom moeten wij de tekst schrijven, terwijl zij (niet: hun!) hem mogen typen?

enkelvoudige begrippen

Verwijs naar een enkelvoudig begrip dat een verzameling personen omvat (de bevolking, de gemeenteraad, de politie) niet met het meervoudige ze, hen en hun, maar met een enkelvoudig verwijswoord. (zij, hij, hem, haar)

– Bij de verkiezingen kan de bevolking van Zimbabwe haar (niet: hun!) stem laten horen.

Dat of wat?

DAT

 als je verwijst naar een het-woord:

– De regeringspartijen wilden het voorstel dat de oppositie deed, niet overnemen.

WAT

•  een overtreffende trap (het leukste, het duurste, het grappigste)
• een onbepaald voornaamwoord (alles, iets, niets, het enige):

– Deze president kan waarschijnlijk niets wat hij beloofd heeft, realiseren.

•  een hele zin of een deel van een zin:

Veel mensen investeren in bitcoins, wat de banken ernstige zorgen baart.

– In de zomervakantie heeft de directeur per fiets de Mont Ventoux beklommen, wat een knappe prestatie is.

WIE of WAAR

Gebruik bij personen voorzetsel + wie:

– De producent aan wie het toneelstuk was opgedragen, voelde zich zeer vereerd.

Gebruik bij zaken (dingen) waar + voorzetsel:

– Het voorval waaraan de spreker de jubilaris herinnerde, was de laatste helaas vergeten.

uitleg in video

maken

verwijzen leerroute A

exitticket

1. De vereniging heeft zijn leden een brief gestuurd. Waarom is deze zin fout?
2. Namen van landen, steden, clubs zijn altijd mannelijk, vrouwelijk of onzijdig
3. Aan hun kun je beter geen geheim vertellen. Goed of fout?

startticket

1 Hun is meewerkend voorwerp of bezittelijk voornaamwoord. Waar of niet waar?

2 Wat gebruik je na woorden als: alles, niets en iets. Waar of niet waar?

3 Welke zin is goed a of b?

a)Het meisje waarop hij verliefd is.

b)Het meisje op wie hij verliefd is.