8.4 - Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Testen wat je al weet

Een voorbeeld van aangeboren gedrag is

1. de route die een bij neemt naar een bloem
2. een puppy die de tepel opzoekt bij zijn moeder
3. een kind dat een bal vangt
4. een kat die op de kattenbak poept

Er zijn vogels en reptielen die de reuzenpadden met rust laten. Deze dieren hebben geleerd dat ze ziek worden als ze zo’n pad eten.

Hoe heet deze vorm van leren?

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Trial and error

Een jong van een koningspinguïn is na ongeveer een jaar zelfstandig. Het wordt dan niet meer gevoerd. Toch blijven veel jonge pinguïns voedsel bedelen bij de ouders. Maar ze krijgen niets en worden weggejaagd. Hierdoor leren ze het bedelen snel af.

- Hoe heet deze manier van leren?

1. Conditionering
2. Gewenning
3. Inprenting

Leren door beloning of straf

Leren door toevallige ontdek-kingen

Leren in een gevoelige periode

Leren door een prikkel vaak te herhalen

Inprenting

Gewenning

Conditionering

Trial and error

8.4 - Sociaal gedrag

Leerdoelen

8.4.1 Je kunt verschillende typen sociaal gedrag onderscheiden.

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag tussen individuele organismen (meestal) van een soort, dit gedrag kan een houding, een geluid, een kleur, een geur of een gebaar zijn.

Met sociaal gedrag geven organismen prikkels aan anderen organismen om bijvoorbeeld iets duidelijk te maken (territorium gedrag en paringsgedrag) of om een ander te helpen (broedzorg)

Paringsgedrag

Wordt ook wel de balts genoemd

Bestaat uit handelingen die een gedragsketen vormen

Gedrag wordt gedaan om een partner aan te trekken en gaat voorafgaand aan de voortplanting

Een waargenomen handeling die wordt uitgevoerd tijdens een gedragsketen van sociaal gedrag heet een signaal

Territoriumgedrag

Een gebied waar een dier leeft is zijn territorium

Territoriumgedrag is het gedrag dat een dier laat zien om aan te geven wat zijn territorium is en bestaat uit verschillende vormen van ander gedrag

• Dreiggedrag: bestaat deels uit aanvals- en deels uit vluchtgedrag. Een dier wilt laten zien dat dit zijn territorium is als een ander dier aan de grens zit
• Imponeergedrag: een dier maakt zich zo groot en indrukwekkend mogelijk, onderdeel van het dreiggedrag. Een dier wilt laten zien dat hij sterk genoeg is om de ander aan te vallen
• Aanvalsgedrag: als een ander dier midden in het territorium zit valt het dier gelijk aan zonder te dreigen. Met geweld probeert hij de ander weg te drijven

Dieren geven de grens van hun territorium aan met geurtjes en markeringen

Andere soorten gedrag

• Voedingsgedrag: al het gedrag dat gaat om wat, wanneer en hoe ze eten. Bijvoorbeeld het wroeten van zwijnen, het grazen van koeien en het jagen van een wolf
• Verzorgingsgedrag: gedrag dat dieren laten zien bij zichzelf en anderen verzorgen. Bijvoorbeeld een kat die zichzelf wast of apen die vlooien
• Broedzorg: het gedrag dat hoort bij het verzorgen van nakomelingen. Sommige dieren hebben veel broedzorg, zoals mensen, apen en mieren, andere hebben helemaal geen, zoals zeeschildpadden en weekdieren

Aan de slag!

Thema 8, basisstof 4

Opdracht 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8

Opdracht 4, 7 en 8 hebben veel tekst bij de vragen, gebruik dat als oefening voor vergelijkbare vragen op de toets!

Ben je klaar? Vraag om een nakijkboekje en kijk de opdrachten zelfstandig na

Maak daarna de test jezelf van de vorige basisstoffen van thema 8

Werk op een fluistertoon samen met je buurman/buurvrouw

Afsluitingsvragen

Wat is sociaal gedrag?

Geef ook een voorbeeld

Afsluitingsvragen

Leg in je eigen woorden uit wat broedzorg is

Afsluitingsvragen

Op welke manieren laat een dier territoriumgedrag zien?

Extra

Leuke filmpjes over paringsgedrag bij verschillende dieren