Pedagogiek periode 3.2 - les 9

• Pedagogisch werk
• MBO
• Studiejaar 3

Deze les

Verlies en rouw

Thema 20

Boek Pedagogisch werk 1

Met welke vormen van verlies kan een kind te maken krijgen?

Verlies en verliesverwerking

Verlies van persoon, dier of situatie.

Dat wat altijd zo vertrouwd en fijn was, is er ineens niet meer. 

Als je iets verliest, moet je dat verwerken.

Lezen

Fragment uit 'Kinderen helpen bij verlies' - Manu Keirse

Kindertijd en verdriet, p. 7

Rouw

Rouw is een reactie op groot verlies.

Je past je langzaam aan naar een nieuwe situatie.

Elke verliessituatie kan rouw oproepen.

Fasen in een rouwproces

ontkenning

woede

onderhandeling

verdriet

acceptatie

Besef dat een rouwproces bij iedereen anders verloopt, dus dat dit een algemene beschrijving is

Ontkenning

De allereerste reactie op een groot verlies is vaak ontkenning. De nare situatie is niet te bevatten. Het is zo’n erge gebeurtenis dat je lichaam reageert met een beschermende reactie. Het verdooft je als het ware. Door ontkenning hoef je de pijn nog niet te voelen. De waarheid kan zo beetje bij beetje doordringen. In deze fase van het rouwproces leef je in een roes. Je doet je dingen zonder erbij na te denken. Alles gaat als het ware aan je voorbij.

Woede

Wanneer het verlies begint door te dringen, volgt de fase van woede. Deze woede richt zich op anderen. Een kind is boos op de ouders van het vriendje dat gaat verhuizen. Of het is boos op de dokter of op God die mama niet beter kon maken. De woede kan verschillende vormen aannemen. Jongens uiten deze woede vaak fysiek. Ze gooien met speelgoed of schoppen tegen een meubelstuk. Meisjes uiten hun woede vaak verbaal. Ze zijn kattig, schreeuwen of schelden.

Onderhandeling

De derde fase van het rouwproces is onderhandeling. Kinderen proberen dan de situatie te beïnvloeden. Ze hebben hoop dat het toch nog goed komt. Bij een scheiding zie je vaak dat kinderen in deze fase extra lief zijn. Ze denken dat hierdoor hun ouders wel bij elkaar zullen blijven. Door de grote fantasie van kinderen, kunnen ze in deze fase een schuldgevoel ontwikkelen. ‘Als ik goed mijn best had gedaan op school, dan was papa vast wel gebleven.’ In deze fase is het belangrijk om het kind duidelijk te maken dat verlies bij het leven hoort. Op sommige situaties heb je geen invloed.

Verdriet

Als doordringt dat het verlies definitief is, volgt intens verdriet. Dit is de meest herkenbare fase van rouw. Kinderen kunnen erg verdrietig zijn, maar uiten dit anders dan volwassenen. Fases van intens verdriet wisselen zich af met vrolijke periodes. Een kind kan huilen omdat oma is overleden. Een half uur later kan het gewoon lekker buiten spelen, alsof er niets aan de hand is.

Acceptatie

Een rouwproces eindigt met acceptatie: het verlies is naar de achtergrond verdwenen en het kind aanvaardt de nieuwe situatie. Er is weer ruimte om plezier te maken. Bij een scheiding zie je dat kinderen het in deze fase normaal gaan vinden dat papa in een ander huis woont dan mama. Kinderen kunnen nu omgaan met de situatie. Ze weten de draad weer op te pakken en kunnen weer plannen maken.

Opdracht

Maken: opdracht 6 uit thema 20

Fases van rouw

Kinderen en rouw

• Het rouwproces verloopt bij een kind anders dan bij een volwassene
• Een jong kind begrijpt de onomkeerbaarheid van sommige 
• situaties nog niet
• Het kind moet voldoende veiligheid ervaren om gevoelens van rouw 
• toe te laten en te tonen
• Een kind rouwt elke keer een beetje i.p.v. lange tijd achter elkaar

Kinderen rouwen anders

Kinderen zijn volop in ontwikkeling

Ze kunnen alleen reageren op de manier die past bij hun ontwikkeling

Ze hebben veiligheid nodig om hun verdriet te tonen

Kinderen uiten hun verdriet korter dan volwassenen en over een lange tijd uitgespreid

Kinderen uiten zich in hun spel

Het kind maakt een ander verlies mee dan de volwassene

Het kind heeft op een bepaalde leeftijd grote behoefte om bij leeftijdsgenoten te zijn

De emoties van een kind kunnen soms explosief zijn