Labrek. en wisk.: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

• Wiskunde
• MBO
• Studiejaar 3

Laboratorium rekenen en wiskunde

1.9  Interlaboratoriumcontrole

2/2 en supplement X-kaart

Laboratorium rekenen en wiskunde

• mededelingen
• programma 
• les vandaag
• resumeren

Laboratorium rekenen en wiskunde

• programma

van de vorige les weet ik nog....:

je kunt meedoen door:

• de les te volgen via teams op je laptop en je scherm te delen met split screen, OF
• de les te volgen via teams  op de laptop EN daarnaast je mobiele telefoon te gebruiken.  

Wat is een Youden plot?

1. grafische voorstelling van de controle van twee monsters tbv interlaboratoriumcontrole
2. online voorstelling van de keuring van 2 monsters voor derdelijnscontrole.
3. afdruk van een Youden grafiek waarbij twee monster worden vergeleken tbv derdejaars controle
4. een gedachte over hoe je twee monsters controleert tbv interlaboratoriumonderzoek

welke informatie haal je onder andere uit een Youden plot?

1. welk van de twee monsters het meeste afwijkt van het gemiddelde
2. of de meetresultaten syst. te hoog of laag zijn of het gevolg van slordigheid
3. of de systematische fouten te hoog of laag zijn of het gevolg van slordigheid
4. wat de grenzen zijn van het betrouwbaarheidsinterval

Wat verteld een interlaboratoriumonderzoek waarbij 1
monster is onderzocht?

1. welk lab het meest nauwkeurig werkt
2. welk lab met zowel het gemiddelde als ook de deviatie het beste scoort.
3. welk anoniem lab meer of minder afwijkt van een gemiddelde en de deviatie
4. hoe jou lab scoort ten opzichte van andere laboratoria

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

• vragen controlekaarten vorige lessen? 
  
• Interlaboratoriumcontrole deel 1

"Interlaboratoriumcontrole is een vorm van derdelijnscontrole, waarbij de analyseresultaten van een reeks laboratoria met elkaar worden vergeleken"

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Interlaboratoriumcontrole

• Ontdekken van systematische fouten door resultaten te vergelijken met andere laboratoria;
• Niet vrijblijvend; verplicht voor  o.a. klinisch-chemische laboratoria (georganiseerd door de bijv. SKZL of KIWA);
• Laboratoria met STERLAB-logo ook verplicht.
• Oude benaming "ringonderzoeken" wordt nog wel  gebruikt

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Opzet interlaboratoriumcontrole (met 1 monster)

• Monster goed gelijkmatig samenstellen (homogeniseren) en in verschillende porties verdelen;
• Deelmonsters naar deelnemende laboratoria versturen, voorgeschreven bepalingen vermelden;
• gemeten gehalte en betrouwbaarheidsinterval doorgeven;
• organiserend lab verwerkt meetresultaten statistisch

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Eisen interlaboratoriumcontrole

• Voldoende laboratoria doen mee (tenminste 20). Lukt dat niet dan resultaat minder betrouwbaar;
• Monster moet zeer goed gehomogeniseerd zijn, onderling moeten monsters dezelfde samenstelling hebben;
• Resultaten snel bekend maken aan deelnemers, waarbij eigen resultaat  wordt herkend en overige anoniem blijven 

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Statistische bewerking resultaten

• Organiserende lab verwerkt gegevens;
• Sterk afwijkende resultaten worden gefilterd, bij klein aantal deelnemers Q-test voor uitbijters, bij groter aantal controle op afwijking meer dan 3 maal de standaarddev. tov gem. ;
• Van verkregen resultaten (min uitbijters) word gem. en sd. berekend en grafisch weergegeven.

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Lijkt op X-kaart;

Labs hebben nr.(anoniem);

Af te lezen valt of resultaat
overeenkomt met
gemiddelde  en hoe het
met precisie is gesteld

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Opzet interlaboratoriumcontrole (met 2 monsters)

• Hetzelfde als opzet bij 1 monster, behalve:
• er worden nu twee monsters opgestuurd waarbij het gehalte van de te bepalen stof in de twee monsters iets verschilt. 

Systematische fout valt nu sneller op omdat voor beide monsters een te hoog of te laag resultaat wordt verkregen

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Youden plot

Voor de Grafische weergave van
de analyseresultaten bij controle
met 2 monsters wordt vaak een
Youden-plot gebruikt.

Hoe maken we die?

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Youden plot

• Alle laboratoria hebben meetresultaten van een X en een Y monster gerapporteerd. Uitbijters worden opgespoord en weggelaten.
• Gem X en gem. Y wordt bepaalt en als coordinaat weergegeven in assenstelsel.
• Door deze "coordinaat" worden een horizontale en een verticale as getrokken. Deze assen verdelen de Youden-plot in 4 kwadranten.
• Meetresultaten worden opgetekend, x monsters langs de x-as en y monsters langs de y-as.

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Youden plot

De cirkel of ellips  geeft het
gebied aan waarbinnen de
meetresultaten vallen met
een normaal spreidings-

patroon (standaardafwijking)

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Youden plot, verschillende situaties

• waarde voor x en y relatief hoog, punten liggen in kwadrant I. Lab met dergelijke resultaten vindt een positieve systematische fout;
• waarde voor x en y relatief laag, punten liggen in kwadrant III. Lab met dergelijke resultaten vindt een negatieve systematische fout;
• waarde voor x relatief hoog, voor y relatief laag, punten liggen in kwadrant IV. Gevolg van slordig werken of grove fout;
• waarde voor x relatief laag, voor y relatief hoog, punten liggen in kwadrant II. Gevolg van slordig werken of grove fout;

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Interlaboratoriumcontrole, tot slot

Meetresultaten in kwadrant II en IV komen relatief weing voor omdat erkende laboratoria deze fouten doorgaans al eerder opmerken in eerste- en tweedelijns controle.

Indien er positieve of negatieve systematische fouten zijn gemaakt zullen de labs op grond van deze rapportages op zoek gaan naar de oorzaak. Daarna doen zij het vaak beter.

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Supplement; de X-kaart en de westgard rules

In een eerdere les over de X-kaart is er uitgelegd wanneer er moet worden ingegrepen bij opeenvolgende metingen.

extra aandachtspunten bij de actiegrenzen van een x-kaart

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Supplement; de X-kaart en de westgard
rules

nog even oefenen met de extra rules om
conclusies te trekken

extra oefeningen tbv. de actiegrenzen van een x-kaart

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Volgende week:

Gaan we herhalen en resumeren

Nu:

Aan de slag met de toegevoegde opgaven over de X-kaart

Les 11: Interlaboratoriumcontrole (2/2)

Resumeren:

Waar hebben we het de afgelopen anderhalf uur over gehad?

Waar hebben we het de afgelopen
anderhalf uur zoal over gehad?
(alleen "interlaboratoriumcontrole" is te weinig)