H4 PTO 2 L3 Reformatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Welkom in de geschiedenisles!

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• (Her)Ken je de kenmerkende aspecten van tijdvak 5
• (Her)ken je de oorzaken voor het uitbreken van de Reformatie
• (Her)ken je de hiërarchie van de Katholieke kerk
• Kan je uitleggen waarom er kritiek was op de Katholieke kerk

Continuïteit 

Verandering

&

'Dingen/processen/dimensies in de tijd die hetzelfde blijven' 

& 

Dingen/processen/dimensies in de tijd die anders worden'

Terugblik
Bij welk kenmerkend aspect past deze bron?

Terugblik
Toon aan dat dit schilderij laat zien dat er een continuïteit bestaat tussen de middeleeuwen en de Renaissance.

Hoe en waarom ontstaat de Reformatie in Europa?

15e eeuw: Nieuwe Tijd?

14e - 16e eeuw: Start 'Renaissance' in Italië

15e eeuw: Eerste (portugese ontdekkingsreizen) 

15e - 16e eeuw: 'Renaissance' in Noord-Europa

1453: Val Constantinopel

16e eeuw:  Europese expansie

16e eeuw: Reformatie

'Renaissance' 

= verzamelterm voor: 

Nieuw mens- en wereldbeeld

nieuwe wetenschappelijke belangstelling

+

hernieuwde oriëntatie erfgoed van de klassieke oudheid

HET IS GEEN APART KENMERKEND ASPECT

Welke conclusies over Erasmus kloppen?

1. Erasmus was een Humanist
2. Erasmus was een Protestant
3. Erasmus past bij het kenmerkende aspect: 'hernieuwde oriëntatie op de Klassieke Oudheid'
4. Erasmus past bij het kenmerkende aspect: "Nieuw mens- en wereldbeeld en nieuwe wetenschappelijke belangstelling"

overzicht Christendom

Hiërarchie katholieke kerk 

Paus

Bisschop

Priester/pastoor 

non

monnik

Kenmerkend aspect

De protestantse Reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had 

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Aflaten

Als je een aflaat kocht werden daarmee je zonden vergeven.

Over welke handeling van de katholieke kerk gaat deze bron? Verwijs naar een beeldelement in je antwoord.

Katholieke kerk (1)

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2)

• Er staan beelden in de kerk

• Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Splitsing van de Kerk

Uitgangspunt Katholieke kerk:

• De kerk bepaalt de geloofsregels.
• Geestelijkheid is nodig voor het contact tussen God en gelovige

Humanisten

      Erasmus,             Luther,                Calvijn

Erasmus: Vulgaat (Latijnse Bijbelvertaling) staat vol fouten.

Luther en Calvijn: 

• Kerk is niet bezig met geloof maar met bijgeloof, rijkdom en macht.
• Bijbel is basis van het geloof
• Geestelijkheid is niet nodig

Kerk moet hervormd worden!

Kritiek op de katholieke kerk.

Mensen die afweken van de katholieke leer werden vervolgd door de Inquisitie.

                         

                                                                                                                                        Kerkelijke rechtbank die niet-

                                                                                                                                       katholieken (ketters) opspoort 

                                                                                                                                       en veroordeelt.

Vanaf 15e eeuw: 

Kritiek op de geestelijkheid kon snel worden verspreid door de nieuw uitgevonden drukpers.

                                                   gevolg

Begin van de hervormingen / reformatie: Protestbeweging tegen misstanden en manieren  van geloven in de katholieke kerk. 

Reformatie (1)

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Reformatie (2)

• Belangrijkste hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (vooral tegen aflaten)

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Gevolgen van de reformatie

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk spreekt veel (arme) mensen in West-Europa aan.

• Vervolging van protestanten (ketters)
  

Katholiek:

• Paus is leider van de kerk
• Alle ambten in de organisatie van de kerk worden vervuld door geestelijken.
• Geestelijken mogen niet trouwen.
• Geestelijken en heiligen zijn nodig als  bemiddelaars tussen de gewone mens en God
• Zonden kunnen worden afgekocht via aflaten (papiertjes met vergiffenis in ruil voor geld) 

Protestants:

• Er is geen aparte leider van alle protestantse groepen te samen
• Alle taken in de kerk, worden door leken vervuld. Behalve het ambt van predikant.
• Predikanten mogen trouwen
• In de kerkdienst staat de preek van de predikant over een Bijbeltekst centraal.
• Geestelijken en heiligen zijn niet nodig, iedereen kan zelf zijn weg naar God vinden.

 

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

Standpunten Luther 

Standpunten Calvijn

Tegen aflatenverkoop

Predestinatie

Zelf de bijbel lezen

Kerk is te rijk

Celibaat afschaffen

Geloof zin in mensen zelf

Volk mag vorst afzetten

Hard werken en sober leven

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Wat is het onderwerp van dit schilderij?

Aan welke kant staat de maker van de bron?

Protestanten

Katholieken

Marten Luther

De Paus

Calvijn

Erasmus

Da Vinci

galileo galilei

Descartes

Copernicus

Luther

Lodewijk XIV

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• (Her)Ken je de kenmerkende aspecten van tijdvak 5
• (Her)ken je de oorzaken voor het uitbreken van de Reformatie
• (Her)ken je de hiërarchie van de Katholieke kerk
• Kan je uitleggen waarom er kritiek was op de Katholieke kerk