Hoofdstuk 5 markt en overheid

• Bedrijfseconomie
• MBO
• Studiejaar 2

Welkom

Havo 5 economie 

hoofdstuk 5 markt en overheid 

Lesdoelen 

Aan het einde van de les kun je....

Uitleggen wat een octrooi is.

Uitleggen wat een gevangenendilemma is.

Uitleggen wat collectieve goederen zijn

uitleggen wat positieve en negatieve externe effecten zijn

Uitleggen hoe de overheid in kan grijpen op verschillende markten. 

Oplossing: maak prijsafspraken met je concurrent. 

Dit noem je kartel(-vorming). 

Om de consumenten te beschermen tegen onnodig hoge prijzen is dit verboden. 

Controle hierop is lastig. 

Drie toezichthouders

Fusie
twee bedrijven worden één

Overname 
één bedrijf koopt de ander op

Marktaandeel: hoeveelheid van de markt die je als bedrijf bezit. 

Intellectueel eigendomsrecht

• Octrooirecht
• Merkenrecht
• Auteursrecht
• Portretrecht
• Handelsnaamrecht
• Databankenrecht

Octrooirecht

• ''Exclusief recht tot het industrieel maken of verkopen van een product of anderszins het exploiteren van een uitvinding''

Maak 5.1 t/m 5.9

Wat:	Maak 5.1 t/m 5.9
Hoe:	zelfstandig
Tijd:	15 minuten

Betekenis van het woord collectief:

Het woord betekend 'samen', dus voor iedereen beschikbaar.

Een collectief heeft een gezamenlijk belang. Bijvoorbeeld de politie, die is er voor iedereen.

Collectieve dwang

Collectieve dwang kan op meerdere manieren:
- via de belasting: alleen de overheid kan mensen verplichten te betalen voor collectieve goederen, omdat ze mensen kan dwingen te betalen via de belastingen.
- een contract afsluiten: men kan elkaar zo aan afspraken houden.

- via wet- en regelgeving: iedereen is verplicht om een zorgverzekering en een autoverzekering af te sluiten bijv. 

Wat is een voorbeeld van
collectieve dwang?

1. Belasting
2. Meeliftgedrag
3. Zelfbinding
4. Kijken naar collectieve opbrengsten

Gevangendilemma

collectieve dwang

Meeliftersgedrag

Rationeel gedrag

Quasi-collectieve goederen

Sommige individuele goederen vindt de overheid zo belangrijk dat ze er graag aan bijdraagt. 

omdat ze van groot maatschappelijk belang zijn 

of anders te duur worden (subsidie). 

Dit noemen we quasi-collectieve goederen. 

Bijv. onderwijs, zorg, bibliotheek, openbaar vervoer enz. 

Maak 5.10 t/m 5.18

Wat:	Maak 5.10 t/m 5.18
Hoe:	zelfstandig
Tijd:	15 minuten

Externe effecten  

Gevolgen van consumptie en productie waardoor de prijs van het product niet stijgt of daalt. 

Negatieve externe effecten -> 

Positieve externe effecten ->

Externe Effecten -> Gevolgen van consumptie en productie die niet in de prijs van het product worden meegenomen maar wel de welvaart van anderen beïnvloeden

Negatieve externe effecten -> Er wordt iets geproduceerd waardoor de welzijn van een ander persoon afneemt. 

Positieve externe effecten -> Er wordt iets geproduceerd waardoor de welzijn van een ander persoon toeneemt. 

Externe effecten

externe effecten

onbedoelde gevolgen van de productie

Maak 5.19 t/m 5.22

Wat:	Maak 5.19 t/m 5.22
Hoe:	zelfstandig
Tijd:	15 minuten