2 H/V: Literaire begrippen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Les literaire begrippen 

klas 2

Waarom lezen?

Ontspannend;

Ontsnappen aan de werkelijkheid;

Jezelf leren kennen;

Woordenschat vergroten

Kennismaking met onbekende wereld en werkelijkheid;

Nieuwsgierigheid:

• naar de ander
• naar de wereld
  

VERHAALANALYSE - begrippen

Genre

Titelverklaring/motto

Personages

Thema/motieven

Opbouw verhaal / Spanningsboog

Plot

Tijd

Ruimte

Vertelperspectief

 Genres = verhaalsoort

De meest voorkomende genres:

• misdaad
• historisch
• oorlog
• psychologisch
• fantasy
• science fiction
• griezel
• avonturen
• detective


• humor

Thema - Waar gaat het over?

 

Het thema is een zeer korte samenvatting van het verhaal waarin het centrale probleem van het verhaal wordt gevat. 

Plot (handig voor je samenvatting)

Plot: het plan, de structuur van een verhaal met alle verwikkelingen en gebeurtenissen daarbinnen.

Wat zijn de belangrijkste gebeurtenissen in het boek, hoe hangen ze met elkaar samen en worden die open/gesloten beschreven. Voor details heb je geen ruimte; focus dus goed op de hoofdlijnen!

Personages

Je hebt in een verhaal verschillende personages. Naast het benoemen van het soort personage, ga je ook hun rollen inzichtelijk maken. Kijk hiervoor de volgende video: 

Wie spelen een rol in het verhaal? *personages      1

Hoofdpersoon (Protagonist)

probleem

Tegenstander

(Antagonist)

helper of nevenfiguur

afzijdigen/figuranten

hoofdpersonage heeft een probleem, doel in het verhaal: oplossing voor het probleem

tegenstander is het probleem of veroorzaakt het probleem

helper/nevenfiguur helpt bij oplossen van het probleem

figuranten/afzijdigen: wel rol in het verhaal, niet betrokken bij het probleem

Personages naar karakter        2

- Round character: Je weet veel over deze persoon, hij maakt ontwikkelingen door in het verhaal en heeft een complexe persoonlijkheid.

- Flat character: Een statisch personage. Hij maakt weinig ontwikkelingen door en heeft een eenvoudige persoonlijkheid.

Tijd

In deze tak breng je het tijdgebruik van de schrijver in beeld. Ten eerste door de vertelde tijd in beeld te brengen; ten tweede door op de verteltijd in te gaan; en ten derde laat je de historische tijd zien waarin het verhaal speelt. Kijk het volgende filmpje voor meer uitleg:

Wanneer speelt het verhaal zich af? *tijd

(ab ovo) = vanaf het begin (chronologisch)

(in medias res) = in het midden van het verhaal

(in ultimas res) = aan het einde van het verhaal

flashback / flashforward

verteltijd: Uit te drukken in aantal bladzijden of uren.
vertelde tijd: de duur van het verhaal of de gebeurtenis 

open of gesloten einde

Waar speelt het verhaal zich af? *ruimte               

Is deze ruimte belangrijk voor het verhaal?

geografische ruimte: omgeving van het verhaal; waar speelt het zich af

sfeerscheppende ruimte: een beschrijving van de ruimte om een bepaalde sfeer te creëren. (bijv: bos, 's avonds, het is donker en het stormt...)

Spanning - hoe houd je aandacht vast?

Trucs die de schrijver gebruikt:

• Open plekken: er worden vragen opgeroepen bij de lezer;
  
• Informatievoorsprong of informatie wordt achtergehouden (uitstel en vertraging);
  
• Dwaalsporen en verkeerde vermoedens;
  
• Meerdere verhaallijnen;
  
• Gevaarlijke situaties of gevaarlijke omgeving;
  
• Onverwachte gebeurtenissen/wendingen;
• Inbouwen cliffhangers.

Perspectief en vertelsituatie 

Je laat zien door wiens ogen jij het verhaal beleeft (een ‘ik+naam’; een ‘hij/zij+naam’; meerdere ‘ikken en/of hij/zij’s’?) én wie jou in het boek het verhaal vertelt. Laat ook zien waaruit dit in het boek blijkt (geef citaten). 

Bekijk het volgende filmpje voor meer uitleg over perspectief. 

Vertelperspectief - Wie vertelt het verhaal?

Vier vertelsituaties:

• De auctoriële verteller of alwetende verteller;
  
• De personale verteller of hij/zij-verteller;
  
• Ik-verteller;
  
• Meervoudige verteller (combinatie van de drie perspectieven)