Herhaling theorie leesvaardigheid H4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Leesvaardigheid 

Herhaling theorie 

Wat moet je kunnen toepassen

•  Onderwerp en hoofdgedachte 
• Tekstopbouw
• Tekstsoort en tekstdoelen
• Tekststructuur
• Tekstverbanden

Onderwerp

• De basis van elke boodschap is het onderwerp
• Het onderwerp kun je vangen in één woordgroep
• Je kunt je oriënteren op een onderwerp, zodat je er meer over te weten komt
• Te vinden in: (onder)titel, inleiding, slot, afbeeldingen

Hoofdgedachte

• Het belangrijkste wat de schrijver vertelt over een onderwerp noem je de hoofdgedachte. Dit is één zin (en nóóit een vraag)
• Onderwerp en hoofdgedachte vind je vaak op voorkeurs-plaatsen, zoals in de titel, inleiding en slot. Deelonderwerpen vind je in de alinea's (soms aangegeven met tussenkopjes)

Deelonderwerp & kernzin

•  waar een alinea of groep alinea's over gaat
• Het deel onderwerp kun je ook vangen in één woordgroep
• Je vindt het deelonderwerp in de tussenkopjes
• Kernzin: de 'hoofdgedachte' van een alinea
• D.w.z.: het belangrijkste wat de schrijver over het onderwerp wil vertellen
• Je vindt hem meestal als eerst, tweede of laatste zin van de alinea

schrijfdoelen

• informeren
• opiniëren
• overtuigen
• activeren

tekstsoorten

• uiteenzetting
• beschouwing
• betoog
• reclamefolder

Tekstopbouw

Teksten bestaan meestal uit drie delen

• Inleiding
• Kern (middenstuk) 
• Slot

Elk tekstdeel heeft zijn eigen functie en opbouw

De inleiding (1)

Trekt de aandacht :

• je maakt de lezer nieuwsgierig en 'lokt' hem je tekst in
• manieren, bijv: geschiedenis, anekdote, actualiteit, belang van de lezer

De inleiding (2)

Introduceert het onderwerp: 

• je maakt kennis met het onderwerp en soms de hoofdgedachte
•  je krijgt een idee van hoe de tekst in elkaar zit 
•  geeft een idee van de tekstsoort
•  manieren: bijv: een of meer vragen stellen, voorbeeld geven,  mening of  probleemstelling verkondigen, etc. 

De kern

• = 'het middenstuk'
• bevat uitwerking onderwerp in deelonderwerpen
• deelonderwerpen in de kern sluiten (in goede tekst) aan op inleiding
• is ingedeeld in hoofdstukken, paragrafen en alinea's  (afhankelijk van omvang tekst)
• (tussen)kopjes, witregels en signaalwoorden zorgen voor overzicht en samenhang

        

       

Het slot

• Afronding van je tekst

        >maakt de strekking van je tekst krachtiger en helder

        > bijv. door vraag uit inleiding te beantwoorden, samenvatting te geven,                hoofdgedachte te noemen of conclusie te trekken, een advies geven                  of  een toekomstverwachting uitspreken

• Nog iets meegeven aan lezer (bij activerende tekst: bijv. aanmoedigen          tot bepaalde handeling: 'ga morgen dus stemmen!') of zorgen dat                  verhaal beter blijft hangen (uitsmijter of 'cirkel rond' met inleiding)
  

Tekststructuur

Voor de lezer

Je weet wat je kunt verwachten van een tekst en je kunt gericht zoeken naar de informatie die je nodig hebt.

Voor de schrijver

Je creëert een logische route door je tekst en kunt informatie beter ordenen.

Vaste tekststructuren (p. 27)

Naam	Inleiding	Kern	Slot
Aspectenstructuur	onderwerp	aspecten van onderwerp	samenvatting
Vraag-antwoordstructuur	vraag	mogelijke antwoorden	samenvatting / beste antwoord
Verleden-heden-toekomststructuur	onderwerp	situatie vroeger situatie nu	conclusie / toekomstverwachting
Voor-en-nadelen-structuur	vraag of stelling	voordelen nadelen	afweging / conclusie
Argumentatiestructuur	stelling	(tegen)argumenten weerleggingen	conclusie / stelling
Verklaringsstructuur	verschijnsel	kenmerken/voorbeelden oorzaken/verklaringen	conclusie / meest waarschijnlijke verklaring
Probleem-oplossingsstructuur	probleemstelling	beschrijving, oorzaken, gevolgen en oplossingen	beste oplossing

Alinea's 

• te herkennen aan: tekst op een nieuwe regel (evt. inspringen of witregel) 
• opgesplitst als hij te lang wordt in twee (of meer) deelonderwerpen
• ideale lengte: ca. 10 regels (beeldschermteksten: ca. 5 regels)
• belangrijkste zin: kernzin (= 'hoofdgedachte', meestal: 1e, 2e of laatste zin alinea)
• rest v.d. alinea: geeft uitleg, toelichting, voorbeelden etc. bij de kernzin

Tekstverbanden & signaalwoorden

• alinea's: in logische volgorde en met onderling verband
• signaalwoorden verbinden alinea's, zinnen en woordgroepen
• zonder signaalwoorden: tekst lastig te begrijpen
• tekstverbanden en de signaalwoorden die ze aangeven moet je tijdens de toets kunnen herkennen en benoemen in een tekst
  

SOORTEN TEKSTVERBANDEN

- opsommend verband
- chronologisch verband
- tegenstellend verband
- toelichtend verband
- redengevend verband
- concluderend verband

- vergelijkend tekstverband
- samenvattend verband
- oorzakelijk verband (oorzaak/gevolg)
- middel/doel
- voorwaardelijk verband
- toegevend verband

Mengvormen teksten

Niet elke tekst kun je benoemen als een uiteenzetting, een betoog of een beschouwing. Er bestaan ook mengvormen van tekstdoelen. Sommige teksten hebben meerdere doelen. Het gaat dan meestal om een combinatie van:

• informeren en overtuigen;
• overtuigen en activeren;
• opiniëren en overtuigen;
• activeren en opiniëren.

Hoe bepaal je de mengvorm?

1. Bedenk wat het belangrijkste doel is dat de schrijver heeft met de tekst: wil hij vermaken, je overtuigen of iets uitleggen?
2. Controleer of de hoofdgedachte past bij de tekstsoort
3. Stel vast welke elementen de schrijver nog meer gebruikt.

Bijvoorbeeld: de schrijver geeft veel informatie, maar zijn doel is overtuigen. De mengvorm is dan betogende tekst met uiteenzettende elementen.

Betrouwbaarheid teksten

• Deskundigheid auteur;
• Datum van publicatie;
• Actualiteit
• Objectiviteit;
• Taalgebruik;
• Feiten of meningen;
• Gebruik van bronnen.

Betrouwbaarheid teksten

Bij betoog letten op correctheid van de argumentatie:

• Is het standpunt duidelijk?
• Worden mening en argumenten voldoende onderbouwd en met feiten?
• Worden er tegenargumenten genoemd en weerlegd?
• Is er sprake van een redeneerfout?