2T H6 Licht

• Nask / Techniek
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

6.1 Licht en schaduw

Leerdoelen

6.1.1 Je kunt voorbeelden noemen van natuurlijke en kunstmatige lichtbronnen.

6.1.2 Je kunt schematisch lichtstralen tekenen.

6.1.3 Je kunt uitleggen hoe je voorwerpen om je heen kunt zien die zelf geen licht geven.

6.1.4 Je kunt de schaduw van een voorwerp tekenen.

6.1.5 Je kunt uitleggen welke schaduwbeelden ontstaan als een voorwerp verlicht wordt door één lamp of door twee lampen.

6.1.6 Je kunt het verschil uitleggen tussen direct en indirect zonlicht. (PLUS)

Lichtbron

• Natuurlijke lichtbron
• Kunstmatige lichtbron

Natuurlijke lichtbron

Geen lichtbron

Kunst-matige  lichtbron

Directe lichtbron vs indirecte lichtbron

Halfschaduw

Kernschaduw

H6.2 Spiegelbeelden

6.2.1 Je kunt uitleggen dat een spiegelbeeld op één belangrijk punt verschilt van de wereld voor de spiegel.

6.2.2 Je kunt de spiegelwet uitleggen met behulp van een tekening.

6.2.3 Je kunt tekenen hoe een lichtstraal door een spiegel teruggekaatst wordt.

6.2.4 Je kunt met de spiegelwet verklaren hoe spiegelbeelden ontstaan.

6.2.5 Je kunt uitleggen dat bij alle soorten oppervlakken de spiegelwet geldt. (PLUS)

In de spiegel kijken

jij weerkaatst het licht van de lamp

de lichtstraal gaat naar de spiegel

de spiegel stuurt de lichtstraal terug naar je oog

lamp (lichtstraal) -> voorwerp weerkaatst -> spiegel weerkaatst -> in je oog.

Kan je in het donker ook je spiegelbeeld zien?

Terugkaatsing

1. Diffuse terugkaatsing
2. Spiegelende terugkaatsing

Spiegelwet

Hoe teken ik volgens de spiegelwet hoek van inval en terugkaatsing?

Spiegelbeeld 

• Hoe teken ik een spiegelbeeld?
• De randen van de spiegel geven het gezichtsveld weer.

H6.3 Spiegelbeelden

6.3.1 Je kunt uitleggen wat een spectrum is en hoe je een spectrum zichtbaar maakt.

6.3.2 Je kunt uitleggen wat je met een zakspectroscoop kunt onderzoeken.

6.3.3 Je kunt uitleggen hoe je een voorwerp met een bepaalde kleur ziet bij verschillende kleuren licht.

6.3.4 Je kunt uitleggen hoe de kleuren op een tv-scherm gemaakt worden. (PLUS)

Kleurenspectrum

wit bestaat uit:

• Rood
• Oranje
• Geel
• Groen
• Blauw
• Violet

ook wel: ROGGBV

Zon licht

• zonlicht is witlicht
  
• witlicht is opgebouwd uit zeven kleuren: Rood, Oranje, Geel, Groen, Blauw, Violet. (ROGGBV)
• kleurenspectrum

Met een zakspectroscoop kan je erachter komen uit welke kleuren bepaald licht bestaat. 

a) halogeenlamp

b) TL buis

c) natriumlamp

Je kunt beschrijven hoe je voorwerpen in je omgeving ziet

Gekleurde voorwerpen zien

Hoe zien we kleuren? 

• Veel voorwerpen weerkaatsten zonlicht maar gedeeltelijk
• Een rood voorwerp weerkaatst vooral de spectraalkleur rood. En een blauw voorwerp de spectraalkleur blauw.
• Witte voorwerpen weerkaatsen bijna al het zonlicht terug.
• Zwarte voorwerpen kaatsen heel weinig licht terug. Daarbij wordt het licht geabsorbeerd (opgenomen). 

Kleuren van voorwerpen zien

Je kunt alleen de kleuren van voorwerpen zien waarvan de gekleurde lichtstralen op jouw netvlies vallen (op de kegeltjes dus).

                                                  Een voorwerp weerkaatst alleen de  kleur die het heeft.

kleuren zien

Wit: kaatst alle kleuren licht terug. Je ziet wit of de kleur van het aanwezige licht. 

Zwart: Absorbeert alle lichtstralen en kaatst niks terug. Je ziet zwart.  licht wordt omgezet in warmte

Kleur: gekleurde voorwerpen kunnen alleen eigen kleur terugkaatsen.  bij rood licht op een groen voorwerp zie je zwart. 

H6.4 Infrarode en ultraviolette straling

6.4.1 Je kunt benoemen waar infrarode en ultraviolette straling zich in het spectrum bevinden.

6.4.2 Je kunt kenmerken benoemen van infrarode en ultraviolette straling.

6.4.3 Je kunt toepassingen noemen van infrarode en ultraviolette straling.

6.4.4 Je kunt uitleggen wat de gevaren zijn van ultraviolette straling.

6.4.5 Je kunt uitleggen wat een thermogram is. (PLUS )

Je kunt benoemen waar infrarode en ultraviolette straling zich in het spectrum bevinden

Infrarode straling

• Alle voorwerpen om je heen zijn bronnen van infrarode straling (ir-straling)
  
• Hoe hoger de temperatuur, des te meer straling
• Warmtelampen zenden (vooral) veel infrarode straling uit.
• Infrarood betekent letterlijk: vóór het rood. (Omdat het spectrum zich voor het rood bevind)

Alle voorwerpen om je heen, maar ook mensen en dieren, zijn bronnen van infrarode straling (ir-straling). Hoe hoger de temperatuur van het voorwerp, des te meer straling het uitzendt. Dat merk je bijvoorbeeld als je een hand voor een hete radiator houdt. Je voelt dat je hand warm wordt, doordat die de infrarode straling van de radiator absorbeert.

Warmtelampen zenden, behalve een beetje rood licht, vooral veel infrarode straling uit. Ze worden veel gebruikt om pasgeboren jonge dieren warm te houden (figuur 1), maar je komt ze ook tegen in terrasverwarmingen en infraroodsauna’s. Mensen en dieren ervaren de straling die deze lampen uitzenden, als ‘aangenaam warm’.

Als je een spectrum maakt van een warmtelamp, vind je de infrarode straling naast het rood. Om dat vast te stellen, kun je een sensor gebruiken die gevoelig is voor infrarode straling. Er bestaan ook infraroodcamera’s, waarmee je infrarode straling kunt fotograferen. De naam ‘infrarood’ betekent letterlijk ‘vóór het rood’.

warmte straling = infraroodstraling

kun je infrarood straling zien?

Toepassingen van infrarode straling

Infrarood en ultraviolet

infrarood zit voor het rode licht

ultraviolet voorbij het violette licht                                                     

infrarood                                                                                            ultraviolet  

Infrarood (IR) en ultraviolet (UV) kan je niet zien.

Infrarood is warmtestraling. 

ultraviolet daar verbrand je door of wordt je bruin van.

In zonlicht zit nog een soort straling die je niet kunt zien. Dat is ultraviolet-straling. Een korte naam hiervoor is uv-straling. Ultraviolet-straling zit voorbij het violet (afbeelding 6). ‘Ultraviolet’ betekent ‘voorbij het violet’.

               Ultraviolet

 

Afbeelding 6: In het spectrum komt ultraviolet na het violet.

UV-lampen

In het spectrum van licht vind je ultraviolette straling rechts van violet. Dat kun je aantonen met een fluorescerende stof. Zo'n  stof gaat zelf licht geven als er ultraviolette straling op valt. UV- lampen zitten in zonnebanken en blacklights

Onzichtbaar ultraviolet U.V. 

Je kunt toepassingen noemen van infrarode en ultraviolette straling/Je kunt beschrijven waar infrarode en ultraviolette straling zich in het spectrum bevinden/Je kunt uitleggen wat de gevaren zijn van uv-straling

UV-lampen

• Er zijn lampen die vooral uv-straling uitzenden: uv-lampen
• Zonnebanken en blacklightlampen 
• Deze lampen geven ook een beetje violet licht
• Ultraviolet betekent letterlijk: 'voorbij het violet'
• uv-straling kan sommige stoffen sterk oplichten: fluoresceren 
• Onder een uv-lamp licht fluorescerende inkt op (bv bij bankbiljet) 

Er zijn lampen die vooral ultraviolette straling uitzenden. Denk aan de uv-lampen in zonnebanken en de blacklightlampen in discotheken. Behalve ultraviolette straling geven deze lampen ook een beetje violet licht. Aan dit violette licht kun je uv-lampen en blacklightlampen herkennen.

Als je een spectrum maakt van een uv-lamp, vind je de ultraviolette straling naast het violet. Dat kun je nagaan door de hoeveelheid ultraviolette straling te meten met een uv-sensor. De naam ‘ultraviolet’ betekent letterlijk ‘voorbij het violet’ (figuur 4).

Ultraviolette straling kan sommige stoffen sterk oplichten. Dit wordt fluoresceren genoemd. Fluorescerende stoffen worden onder andere toegepast in tl-buizen en bankbiljetten. Onder een uv-lamp licht de fluorescerende inkt van een echt bankbiljet duidelijk op; een vervalsing waarvoor geen fluorescerende inkt gebruikt is, doet dat niet (figuur 5).