10.2 De Koude Oorlog: 1945 - 1963

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

toetsstof

Historische context 3 plus hoofdstuk 10 

Let op! Historische context 3 is het dunne boekje en hoofdstuk 10 (paragraaf 10.1 t/m 10.6) is uit het dikke boek,

Kenmerkende aspecten tijdvak 

Televisie en computer

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van de wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
• De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
• De eenwording van Europa.
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

 

Kapitalisme                          en communisme 

• 1945: Oprichting Verenigde Naties (plan Roosevelt)
• verbeterde versie van Volkenbond o.a:
• 'blauwhelmen'
• Veiligheidsraad, 
• 15 leden, permanent:
• VS, SU, Eng, Fr, China >
• vetorecht

'De Grote Drie' in Potsdam, 

juli/augustus 1945

        'De Grote Drie' in Potsdam,

                juli/augustus 1945

Leg het begrip Koude Oorlog uit aan de hand van de cartoon.

Belangrijk I:

1. WO II bracht 'De Grote Drie' bij elkaar:
    er was een gemeenschappelijke vijand.
2. WO II ging over in de Koude Oorlog:
      kapitalisme <> communisme 
verschillen:
 - pol: parl.dem. <> 'volksdemocratie'
  - ec:  vrije markteconomie <> 
            geleide staatseconomie
  - cultuur: godsdienstvrijheid <>
                 'opium voor het volk' (Marx)

Belangrijk II:

• K.O. leidde tot bewapeningswedloop
• K.O. indirect gevoerd door grootmachten:
• Berlijnse Blokkade (1948/49)
• Korea Oorlog (1950-1953)
• Vietnam Oorlog (1945-1975) 
• Bouw Berlijnse Muur (1961) 
• Cuba-crisis (1962) 

Kenmerkende aspecten tijdvak Televisie en computer:

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van de wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
• De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
• De eenwording van Europa.
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

Nog tijdens WO II al spanningen tussen Westen en Oosten:

• Conferentie van Potsdam (juli/aug 1945) > onenigheid over:
• de manier waarop er nieuwe regeringen in de bevrijde gebieden in Europa komen >
• West-Europa: parlementaire democratieën
• Oost-Europa: volksdemocratieën (alleen communistische partij toegestaan) 

• 
  
• Wel overeenkomst over de bestuurlijke opdeling van Dld in bezettingszones:
  

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961 

Waarom mochten de Oost-Europese landen de Marshallhulp niet accepteren?

Containmentpolitiek:

1.  Trumandoctrine (1947)
2. Marshallplan (1947)
- financiële hulp:
- voor door WO II getroffen landen
Redenen VS:
- containmentpolitiek
- economische belangen voor VS
- propaganda voor VS
- vergroting machtspositie
Opmerking: Stalin verbood Oostbloklanden hulp te accepteren.

3e onderdeel containmentpolitiek:

• Militaire samenwerking westen nav:
  
• Berlijnse Crisis (1948/1949) >
  
• nav. invoeren één munt in west. zones >
  
• Stalin blokkeert toegangswegen W-Berlijn 
  
• grote tekorten in West-Berlijn >
  
• Luchtbrug >
  
• na 11 maanden blokkade opgeheven.
  
• Gevolgen crisis:
• - Duitsland opgedeeld in BRD en DDR (1949)
• - Navo opgericht (1949, onderdeel containment) >
• - Warschau-pact (1955)

Chinese Revolutie en Koreaoorlog: 

uitbreiding communisme in Azië

• 1949: Mao (comm) verslaat Chiang Kai-shek (westers) in burgeroorlog>
• Chinese Volkrepubliek uitgeroepen
• China naar communistisch model opgebouwd:
• - collectivisatie landbouw en vijfjarenplannen
• - haatcampagnes tegen het westerse kapitalisme
• Ideologisch verschil met SU: 'Landbouwsector kan dragen revolutie zijn'
• 1958: 'Grote Sprong Voorwaarts':
• - collective boerderijen > volkscommunes (autarkisch)
• - decentralisatie industrie
• Resultaat was ramzalig (produktie stortte in, 45 miljoen doden)

Uitbreiding van het communisme in Azië:

Korea.

• Situatie in Korea in WO II: bezet door Japan (sinds 1907)
  
• 1945: na nederlaag Japan:
• - Noorden in invloedssfeer van de de Sovjet-Unie > Kim il-Sung (communist)
• - Zuiden gesteund door VS
  
• 1950: Kim valt zuidelijk deel Korea aan >
  
• Truman grijpt in met indienen resolutie in Veiligheidsraad >
  
• VN troepen (vooral Amerikanen) drijven communisten terug >
  
• Mao steunt Kim il-Sung met troepen > 
  
• 1953: Wapenstilstand (grens: 38e breedtegraad)
  

0

0

Cuba-crisis (1962)

• 1959: Castro aan de macht (revolutie)
• communist
• Varkensbaai-invasie (1961) >
• Castro vraagt bescherming aan SU >
• plaatsing raketinstallaties (1962) >
• Kennedy stelt zeeblokkade in >
• Chroesjtsjov en Kennedy sluiten akkoord:
• Russen halen kernwapens weg,
• VS verwijderd kernwapens uit Turkije (navo)
• belang: bijna-kernoorlog > hot line en
• SALT-akkoorden > détente

0

De Berlijnse Muur: 

Van de bouw in 1961 

tot 

de val in 1989

Conrad Schumann

Gorbatsjov

Honecker

Berlijn en de Koude oorlog (15 minuten)

0

Berlijnse Muur (1961-1989)

• Laatste 'gat in het 'IJzeren Gordijn'
• Doel: tegengaan vlucht naar West-Berlijn
• 'anti-fascistische beschermingsmuur'
• gezinnen van elkaar gescheiden >
• vluchtpogingen
• filmimpressie

Berlijn en de Koude oorlog (6 minuten)

0

reactie Amerikanen:

• aanvankelijk een licht protest:
  
• Muur stond op Oost-Duitse grond
• 1963: J.F. Kennedy
• 'Ich bin ein Berliner' speech
• impressie van de speech >

0

10.3: Naar een nieuwe wereldorde:

de ondergang van het communisme door problemen in SU:

• 1.  Geen economische groei
• 2. Militaire uitgaven werden te hoog. SDI-project VS nieuwe fase in wapenwedloop (Reagan)
• 3. Geen inspraak van de bevolking >
• 1985: Gorbatsjov wijzigt de koers: 
• - Peresjtrojka > vernieuwing productieproces en invoering marktwerking
• - Glasnost: 'Openheid', verruiming vrijheid van meningsuiting > kritiek

Probleem voor de SU was ook de onvrede in Oostbloklanden:

• Verzet tegen de communistische dictatuur >
• - roep om democratische vrijheden en
• - recht om in vrijheid te reizen
• Tot Gorbatsjov: hard militair optreden tegen hervormingsbewegingen (DDR in '53, Polen en Hongarije in '56,  Tsjechoslowakije, '68)
• Gorbatsjov: weigert militair in te grijpen in de DDR >
• Val van de Muur (1989) >
• Hereniging Duitsland (1990) >
• Val andere communistische regimes in Oostblok >
• Einde eenpartijstaat in SU > Sovjet-Unie opgeheven (1991)

2 documentaires 

Val van de Muur

1e: 7 minuten (NOS)

2e: 10 minuten (NOS)

0

0

Gevolgen van de Koude Oorlog: samenvattend

• Containmentpolitiek > Truman doctrine, Marshallplan, Navo
• Berlijnse Blokkade 1948/1949


• 'IJzeren Gordijn' > Berlijnse Muur (1961 -1989)
• Cuba-crisis (1962)
• Conflicten in Azië, belangrijk:
• Vietnamoorlog (1945-1975)
• China communistisch (Mao, 1949)
• Aanval Noord-Korea (communistisch) op Zuid-Korea (kapitalistisch) >
• Verenigde Naties grijpt militair in (!!!) > Korea-oorlog (1950-1953) >
• wapenstilstand (tot nu toe)