2.3 Pacificatie en verzuiling

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Politieke stromingen

Vanaf 1870 kregen de liberalen concurrentie van de confessionelen en socialisten. Het feminisme kwam vanaf 1890 op voor vrouwenemancipatie. Het kiesrecht werd geleidelijk uitgebreid en in 1919 kreeg Nederland algemeen kiesrecht. 

In dit hoofdstuk

1. Liberalen en confessionelen
2. Socialisten en feministen
3. Pacificatie en verzuiling
4. Examentraining

• Liberalen en kiesrecht
• Pacificatie
• Verzuiling
• Verwerkingsopdrachten

Pacificatie en verzuiling

Het Caoutchouc-artikel

1848: censuskiesrecht, ±12% van de mannen

1887: caoutchouc-artikel ("rubberen artikel") ± 25% van de mannen

Kiesrecht toegekend aan alle volwassen mannelijke inwoners die konden aantonen dat zij beschikten over "kenteekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand". 

--> mogelijk om eisen uit het artikel voor kiesrecht steeds lager te stellen. 

--> % kiesgerechtigde mannen in 1910 naar 65 % zonder grondwetswijziging.

Begrip: censuskiesrecht

Censuskiesrecht = kiesrecht afhankelijk van het betaalde bedrag aan belastingen

Liberaal premier: Cort van der Linden

Kiesrecht 1895 = ± 50% van alle mannen mogen vanaf nu stemmen

-->  Liberalen én confessionelen géén meerderheid meer door de SDAP

--> Minderheidscabinet van der Linden

Doel: oplossen schoolstrijd en kiesrechtstrijd

Hoe: Nieuwe grondwet 

--> Eerste en Tweede kamer stemden in 1917 bijna volledig vóór de wijziging.

Begrip: minderheidscabinet

Kabinet dat niet kan rekenen op een meerderheid in de Tweede Kamer

SDAP regeert niet mee!

In 1909 werden de marxisten uit de SDAP verwijderd, maar desondanks wist de partij in 1913 een belangrijk succes te behalen bij de verkiezingen. Gelet op haar opvattingen over onder meer defensie werd uiteindelijk echter besloten geen deel te nemen aan een liberaal ('burgerlijk') kabinet, maar dat kabinet slechts indirect te steunen.

De veranderingen in de grondwet van 1917

Pacificatie van 1917

• Algemeen kiesrecht voor mannen en passief kiesrecht voor vrouwen -->einde kiesrechtstrijd
• Gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs -->einde schoolstrijd
• Evenredige vertegenwoordiging

Verandering 1919

• actief vrouwenkiesrecht

Eerste democratische verkiezing

• 1922

Begrip: democratie

Democratie = regering door het volk gekozen

Nederland steeds democratischer

Kiesrecht

1848: censuskiesrecht, ±12% van de mannen
1887: caoutchouc-artikel, ± 25% van de mannen
1917: algemeen kiesrecht mannen, passief kiesrecht vrouwen
1919: algemeen kiesrecht vrouwen  
Stemmen, 2020: 16 jaar en ouder?

1919: 24 jaar en ouder
1965: 21 jaar en ouder
1983: 18 jaar en ouder

Verhoudingen vóór en na de Pacificatie van 1917

Belangrijke verandering!

De verzuiling

Ontstaan verzuiling

Steeds meer mensen gaan meedoen in de politiek en de maatschappij: Eerst burgers, daarna katholieken, gereformeerden, arbeiders en vrouwen. 

Liberalen, katholieken, protestanten en socialisten hadden veel eigen organisaties opgericht, so ontstond de verzuiling. 

Pacificatie van 1917

> 1917: verdere verzuiling

Oorzaak? = gelijke financiering openbaar en bijzonder onderwijs, opgenomen in de grondwet van 1917 (de pacificatie). 

> meer kinderen naar het bijzonder onderwijs. 

> steeds minder contact met andere zuilen.  

Samenvatting van het hoofdstuk

Einde les