Analyse gedicht 'De wolken'

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

We gaan nu 10 minuten lezen

literatuur lezen

Vandaag analyseren wij het gedicht De wolken van Martinus Nijhoff. 

De wolken

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag

Lang-uit met moeder in de warme hei,

De wolken schoven boven ons voorbij

En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

En ik riep: Scandinavië, en: eenden,

Daar gaat een dame, schapen met een herder -

De wond'ren werden woord en dreven verder,

Maar 'k zag dat moeder met een glimlach weende

 

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,

Ofschoon de hemel vol van wolken hing,

Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding

Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

  

- Nu ligt mijn jongen naast mij in de heide

En wijst me wat hij in de wolken ziet,

Nu schrei ik zelf, en zie in het verschiet

De verre wolken waarom moeder schreide -

We starten met een gemakkelijke vraag:

Uit hoeveel strofen bestaat dit gedicht?

1. 2
2. 8
3. 4
4. 16

Benoem het rijmschema van de eerste strofe.

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag
Lang-uit met moeder in de warme hei,
De wolken schoven boven ons voorbij
En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

1. gepaard rijm
2. omarmend rijm
3. gekruist rijm
4. verspringend rijm

Rijm

Ook deze vraag was natuurlijk goed te doen!

We gaan nu kijken naar de alliteraties en assonanties. 

Je krijgt het gedicht nogmaals te zien. Noteer een aantal voorbeelden van alliteraties en assonanties, dan kun je de vragen vlot beantwoorden.

De wolken

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag

Lang-uit met moeder in de warme hei,

De wolken schoven boven ons voorbij

En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

En ik riep: Scandinavië, en: eenden,

Daar gaat een dame, schapen met een herder -

De wond'ren werden woord en dreven verder,

Maar 'k zag dat moeder met een glimlach weende

 

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,

Ofschoon de hemel vol van wolken hing,

Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding

Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

  

- Nu ligt mijn jongen naast mij in de heide

En wijst me wat hij in de wolken ziet,

Nu schrei ik zelf, en zie in het verschiet

De verre wolken waarom moeder schreide -

Noteer een voorbeeld van een alliteratie.

Heel goed!

Voorbeelden van alliteraties zijn:

kleine kleeren (regel 1)

met moeder (regel 2)

wondr'en werden woord (regel 7)

Noteer nu een voorbeeld van een assonantie.

Ook dat beheersen jullie!

Voorbeelden van assonanties:

schoven en boven (regel 3)

Daar en gaat (regel 6)

werden en verder (regel 7)

En dan nu het moeilijkere werk: het metrum

We gaan het metrum toetsen. Hiervoor moet je de tekst hardop (zachtjes) opzeggen.

Om je geheugen wat op te frissen staat op de volgende dia uitleg over het metrum.

Metrum

Let dus goed op op welke lettergrepen je nadruk legt en op welke niet.

Nogmaals:    - = beklemtoond  |  v = niet beklemtoond

jambe    v -

trochee  - v

anapest v v -

dactylus - v v 

Hier komt het gedicht nogmaals...

De wolken

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag

Lang-uit met moeder in de warme hei,

De wolken schoven boven ons voorbij

En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

En ik riep: Scandinavië, en: eenden,

Daar gaat een dame, schapen met een herder -

De wond'ren werden woord en dreven verder,

Maar 'k zag dat moeder met een glimlach weende

 

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,

Ofschoon de hemel vol van wolken hing,

Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding

Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

  

- Nu ligt mijn jongen naast mij in de heide

En wijst me wat hij in de wolken ziet,

Nu schrei ik zelf, en zie in het verschiet

De verre wolken waarom moeder schreide -

In welk metrum is het gedicht geschreven?

1. jambe
2. trochee
3. anapest
4. dactylus

Genoeg over de vorm, wij gaan nu naar de inhoud van het gedicht.

Hoe blijkt uit de eerste regel dat het hier om een kind gaat?

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag
Lang-uit met moeder in de warme hei,
De wolken schoven boven ons voorbij
En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

Welke tijd wordt bedoeld in regel 9?

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,
Ofschoon de hemel vol van wolken hing,
Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding
Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

Welke tijd wordt bedoeld in regel 9?

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,

Ofschoon de hemel vol van wolken hing,

Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding

Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

Ja, dat is natuurlijk de tijd van de puberteit.

Zijn de regels 11 en 12 letterlijk of figuurlijk bedoeld?

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,
Ofschoon de hemel vol van wolken hing,
Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding
Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

Dat was natuurlijk figuurlijk. Van welke vorm van beeldspraak is er sprake?

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,
Ofschoon de hemel vol van wolken hing,
Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding
Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metonymia

Wat wordt er uitgedrukt in de regels 11 en 12?

Toen kwam de tijd dat 'k niet naar boven keek,
Ofschoon de hemel vol van wolken hing,
Ik greep niet naar de vlucht van 't vreemde ding
Dat met zijn schaduw langs mijn leven streek.

Waarom huilen de moeder en ik?

Waarvoor staat de titel?
Noteer maximaal twee woorden.

Tot zover dit mooie gedicht van Martinus Nijhoff.

En dan nu zelf aan de slag maar nu met een verhaal.

Kies of het verhaal 'Een bord spaghetti' van Adriaan van Dis

Of het verhaal 'Het is muis' van Sanneke van Hasselt.