1.1 Problemen in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Renaissance en Reformatie

Ontdekkers en Hervormers

Een nieuwe tijd

De Reformatie

1.1 De Hervorming of Reformatie

Kenmerkende Aspecten tijdvak 5

• Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
  
• De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
  
• De protestantse Reformatie met splitsing van de kerk als gevolg.

Leerdoel

1. Je kunt uitleggen wat ketters zijn en hoe de kerk hen bestreed

2. Je kunt uitleggen welke kritiek er rond 1500 op de kerk kwam

3. Je kunt beschrijven hoe de christelijke kerk in de 16e eeuw uiteenviel en enkele gevolgen daarvan noemen

Aflaten

Sint-Pieterskerk

Michelangelo

De macht en rijkdom van de kerk en de paus is groot..

Hemel of hel

Vagevuur voor twijfelgevallen

Leerdoel

1. Je kunt uitleggen wat ketters zijn en hoe de kerk hen bestreed

Ketterij

Al lang voor de renaissance was er kritiek op de kerk.

Mensen die belangrijke delen van de officiële kerkleer afwezen werden ketters genoemd.

Om ketterij te bestrijden werd er een speciale rechtbank opgericht: de inquisitie.

Verbranding 2 ketters in Frankrijk rond 1400

Leerdoel

2. Je kunt uitleggen welke kritiek er rond 1500 op de kerk kwam

Maarten Luther

• 1517 De Monnik Tetzel bezoekt Wittenberg

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (standpunten die de kerk zou moeten veranderen)

• Wat niet in de Bijbel staat, is niet belangrijk:

1. Aflaatbrieven (aflaten)
2. De paus
3. Beelden en heiligen moeten niet aanbeden worden

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Aflaat

Een document wat je kon kopen.
In ruil voor je geld kreeg je een plaatsje in de hemel!

Hoe zat het ook alweer?

Sleep de onderstaande begrippen bij de juiste omschrijving.

Begrippen	Omschrijving
	Stelde de inquisitie in.
	Leefde soms als een rijk man.
	Geloofde iets anders dan de officiële kerk.
	Gaf volgens christenen het goede voorbeeld.

Jezus

Ketter

Monnik

Paus

Koppel de omschrijvingen aan de juiste begrippen 

Ketters

Inquisitie

Aflaatbrieven

Hervormer

Plek kopen voor hemel 

Rechtbank voor ketters

Afzweren officiële leer kerk

Iemand die kerk wil veranderen 

Leerdoel

3. Je kunt beschrijven hoe de christelijke kerk in de 16e eeuw uiteenviel en enkele gevolgen daarvan noemen

De hervorming / reformatie

Het ontstaan van nieuwe, protestantse kerken naast de katholieke kerk, als gevolg van de kritiek van hervormers. Ook: Reformatie.

Reformatie

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Reformatie (2)

• Belangrijkste hervormer in Nederland:     Johannes Calvijn

• Ook al zou een christen op de juiste manier geloven, dan nog was er een kans dat hij in de hel zou komen. 

• Bij de geboorte al was bepaald of iemand in de hemel of de hel zou komen. Hier was niets tegen te doen: aflaten, liefdadigheid, Bijbelstudie of een zeer godsdienstig leven leiden 

• Christenen moesten veel bidden en hard werken, maar ook sober leven. ‘Sober leven’ betekent dat iemand niet te veel mag drinken of eten en niet mag pronken met zijn macht of rijkdom. 

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Gevolgen van de reformatie

• Paus zette Luther, Calvijn en hun aanhangers uit de kerk

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk was geen eenheid; zo had je lutheranen en calvinisten

Gevolgen

1. Protestanten geloven op een andere manier dan katholieken
2. De katholieken geven niet op: bloedige godsdienstoorlogen tussen katholieken en protestanten
   

Uitleg volgt op de volgende dia's!

Kenmerken Katholieke kerk

• Christelijke kerk

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk)

• Hiërarchisch: er is een duidelijke leider en indeling van macht

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn, geleid door een priester

Kenmerken Katholieke kerk

• Er staan beelden in de kerk

• Verering van beelden (van bijvoorbeeld heiligen) 

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn/bloed en brood/lichaam

Kenmerken Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider (geen paus dus!)

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal, geleid door een dominee

• Dominee mag wel trouwen

• Geloven in een directe, persoonlijke band met God; zij vragen rechtstreeks vergeving van hun zonden

Kenmerken Protestantse kerk

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

• Er zijn verschillende stromingen: lutheranen, calvinisten, gereformeerden, hervormden, ...enz...

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Gevolgen van Luther zijn kritiek voor het rijk van Karel V en de christelijke kerk.

Karel V (vijfde) katholieke vorst Heilige Roomse Rijk

•                      26 mei 1521 Rijksdag in Worms:                            Luther neemt zijn woorden niet terug

•                       26 mei 1521 Edict van Worms:                          keizerlijk bevel tot wereldlijke verbanning van Luther

•                       Start oorlog tussen katholieke keizer                         Karel V en de protestantse keurvorsten

•               1555: (Godsdienst)Vrede van Augsburg:           Vrede tussen de katholieke Duitse keizer Karel V en enkele protestantse Duitse vorsten waarin werd bepaald dat de vorst het geloof in zijn gebied mocht bepalen

Erasmus

Luther

Renaissance

Reformatie

Humanist

Monnik

Splitsing van de kerk

hervorming binnen de kerk

Video

Histoclips: Luther en de Hervorming

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Sobere handelingen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van relieken

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De Paus is de leider

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke van de stellingen is juist?

1 Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een
nieuwe kerk beginnen.

2 De Paus wilde wel met Luther praten over zijn
ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Maarten Luther is het niet eens met de grote rijkdommen van de Kerk en de geestelijken.

Op welke manier kwam de Kerk aan haar rijkdommen?

1. Mensen kochten hun zonden af met een aflaat.
2. Mensen handelden met de Kerk.
3. De Kerk veroverde rijke gebieden.
4. Mensen hadden medelijden met Kerk en gaven geld.

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen