5H 8.1 Chemie in cellen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

                Welkom!

• Loop rustig het lokaal binnen en praat zachtjes.
  
• Ga zitten op je stoel
  
• Oortjes doe je uit
  
• Je jas hang je over je stoel
  
• Pak je boek, pen + BiNaS
• Maak de startopdracht alleen en in stilte.

Startopdracht 

(Kan je het niet lezen? Log dan in in LessonUp)

Startopdracht 

antwoorden

Stofwisseling in de cel

8.1 Chemie in cellen
8.2 Enzymen
8.3 Fotosynthese
8.4 Voortgezette assimilatie
8.5 Dissimilatie
8.6 Intensiteit van de  stofwisseling

Betekenis boek omhoog houden

Als ik mijn boek omhoog houd, dan:

• Wil ik iets gaan vertellen
• Is iedereen stil
• Kijkt iedereen mijn kant op
• Zit iedereen recht op de stoel
• Focust iedereen zich op de les

Leerdoelen

• Je kunt de begrippen stofwisseling, dissimilatie en assimilatie beschrijven.
• Je kunt omschrijven wat er bij deze reacties met de energie in een cel gebeurt.

Uitleg 

Dit is wat ik van jullie verwacht:

• Iedereen is stil en kijkt mijn kant op.
• Iedereen zit recht op zijn stoel en focust zich op de uitleg. 
• Je roept niet door de klas.
• Als je een vraag hebt, dan steek je je vinger op. 
• Als ik een vraag stel, denkt iedereen mee over het antwoord. 

Bliksembeurten

Dit is wat ik van jullie verwacht:

• Iedereen doet mee, bliksembeurten gelden voor iedereen
• Ik stel een vraag --> iedereen is stil en denkt na
• Je mag niet overleggen
• Ik geef een leerling een beurt --> iedereen is stil en luistert
• 
  
• Dus --> vraag - pauze - naam

Organisatieniveaus

Cellen

Cellen zijn opgebouwd uit

organische &

anorganische stoffen

Organische stoffen --> afkomstig van organismen of producten daarvan. C- en H- atomen. Grotere moleculen, energie. 

Anorganische stoffen --> kleine moleculen, weinig energie. Bevatten niet de elementen koolstof (C) en waterstof (H) bevatten.  

Organische stoffen zijn afkomstig van organismen of van producten van organismen. In het molecuul moet minimaal een H-atoom en een C-atoom zitten om de stof organisch te noemen. Veel organische stoffen bevatten ook een O-atoom. Elke stof die geen C of H bevat is zeker een anorganische stof te noemen.

Water en koolstofdioxide zijn anorganische stoffen. Glucose en methaan zijn organische stoffen.

Chemie in cellen

Stofwisseling (metabolisme) omvat alle chemische omzettingsprocessen in de cel.

• Assimilatie: Opbouwstofwisseling --> de opbouw van grote organische moleculen uit kleine moleculen (kost energie (ATP): binding tussen C-H gemaakt)
• Dissimilatie: de afbraak van grote organische moleculen tot kleine moleculen (levert energie: binding tussen C-H verbroken). (Aeroob/anaeroob)

Hydroxide is een diatomisch anion met chemische formule OH⁻. Het bestaat uit een zuurstof- en waterstofatoom dat bij elkaar wordt gehouden door een enkele covalente binding en heeft een negatieve elektrische lading. Het is een belangrijk maar meestal ondergeschikt bestanddeel van water.

- Anaerobe dissimilatie is afbraak van glucose in de mitochondriën zonder zuurstof. Bij anaerobe dissimilatie wordt glucose omgezet in twee organische moleculen melkzuur. Melkzuur zorgt voor beschadiging van de spiervezels. Dissimilatie van koolhydraten zonder zuurstof wordt gisting genoemd.

- Aerobe dissimilatie is de verbranding van kleine, biologische organische verbindingen, de dissimilatie van stoffen onder toetreding van zuurstof.

Assimilatie

• Alleen autotrofe organismen doen aan koolstofassimilatie (glucose vormen uit CO₂ en H₂O).
• Bij voortgezette assimilatie wordt glucose gebruikt voor de vorming van andere stoffen (dit kost energie).

De plant produceert in de koolstofassimilatie (fotosynthese) glucose. In de voortgezette assimilatie wordt door de plant glucose omgezet in eiwitten, vetten en koolhydraten (grote organische moleculen met veel energierijke bindingen). 

Organismen die zelf de organische stoffen produceren die ze nodig hebben uit anorganische stoffen. Dit doen ze met energie afkomstig van zonlicht (foto-autotroof) en/of anorganische stoffen (chemo-autotroof). Groene planten zijn voorbeelden van foto-autotrofe organismen. Ze nemen koolstofdioxide en water op uit het milieu en zetten dit in de bladgroenkorrels met behulp van zonne-energie om in glucose.

Heterotrofe organismen

• Kunnen zelf geen organische stoffen uit anorganische stoffen maken en zijn voor hun voedingsstoffen dus afhankelijk van andere organismen. 
• Heterotrofe organismen verkrijgen energie door het eten van andere organismen.  
• In heterotrofe organismen vindt geen koolstofassimilatie plaats. Wel voortgezette assimilatie en dissimilatie.  

Energie

Cellen hebben energie nodig. Ze komen aan deze energie door dissimilatie van glucose --> in de mitochondriën vorming van ATP.  

• ATP bevat 3 fosfaatgroepen met veel chemische energie.
• Als 1 fosfaatgroep wordt afgesplitst ontstaat ADP en energie --> gebruikt voor stofwisseling en celprocessen. 

ATP wordt gevormd bij fotosynthese (chloroplasten) en bij dissimilatie (verbranding) (mitochondriën).

Cellen hebben energie nodig voor groeien, beweging, eiwitsynthese, actieftransport van stoffen, uitscheiden van stoffen enz. 

ATP is een organische verbinding bestaande uit de nucleobase adenine, de monosacharide ribose en drie fosfaatgroepen. In de bindingen tussen de fosfaatgroepen zit veel energie opgeslagen, en deze energie zal vrijkomen wanneer een fosfaatgroep wordt afgesplitst.

ATP-cyclus

Meest gebruikte energiedrager in organismen

Energie nodig? --> Fosfaatgroep afscheiden

Energie opslaan?-->  Fosfaatgroep binden

Zelfstandig stil werken (Zs)

Dit is wat ik van jullie verwacht:

• Eerst 10 minuten in stilte werken. Je blijft op je plaats. 
• Niet overleggen of vragen, als je er niet uitkomt dan sla je de opdracht even over.

• Na 10 minuten mag je zachtjes (fluisteren) overleggen met je directe buurman of buurvrouw. (Zf)
• Steek je vinger op als ik naar je toe moet komen. (Zf)

Huiswerk

Eventueel afmaken 8.1

Lezen: 8.2

Maken: opdracht 14 t/m 23 + lijst met dikgedrukte woorden

Herhalen en/of extra oefenen

Organisch of anorganisch?

Van ATP naar ADP

Uitlegvideo ATP

Uitlegvideo 8.1

Begrippen

De laatste 5 minuten van de les 

Dit is wat ik van jullie verwacht:

• Iedereen is stil en kijkt mijn kant op.
  
• Iedereen zit recht op zijn stoel en focust zich. 
• Je pakt je spullen nog NIET in. 
• Als ik een vraag stel, denkt iedereen mee over het antwoord. 
• Als ik een opdracht geef, dan maak je deze in stilte. (Zs)

Leerdoelen

• Je kunt de begrippen stofwisseling, dissimilatie en assimilatie beschrijven.
• Je kunt omschrijven wat er bij deze reacties met de energie in een cel gebeurt.

Anorganische stoffen

Organische stoffen

Andere organische stoffen

Dissimilatie

Assimilatie

Voortgezette assimilatie

glucose + zuurstof                   water + koolstofdioxide

koolstofdioxide + water                  zuurstof + glucose

Dissimilatie

Assimilatie

Autotroof organisme

Autotroof en heterotroof organisme

ATP nodig

Levert ATP

Bladgroenkorrels

Alleen overdag

Hele dag door

ANORGANISCH

ORGANISCH

Energierijk

Gebruikt door reducenten

Energie arm

Grote moleculen

Kleine moleculen

DNA

Voortgezette assimilatie

Ontstaan door koolstofassimilatie

Ontstaan door dissimilatie

ATP (C10H16N5O13P3)

Fosfaat (PO4)

Enzymen

C4H10 = Butaan

Butanen zijn licht ontvlambare, kleurloze, gemakkelijk vloeibaar te maken gassen die bij kamertemperatuur snel verdampen.

Examenvraag:
Energie kan worden opgeslagen in de vorm van een koolhydraat. In de vorm van welk koolhydraat wordt energie in het lichaam van de mens uiteindelijk opgeslagen?