§5.1 Overheid, burgers en bedrijven

• Economie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

§5.1 Overheid, burgers en bedrijven

Leerdoelen 

• Je kunt uitleggen wat collectieve goederen zijn en wat de collectieve sector is.
  
• Je kunt uitleggen wat de particuliere sector is en hoe daar marktwerking plaatsvindt.
  
• Je kunt voor- en nadelen noemen van privatisering.
  
• Je kunt uitleggen hoe de overheid met subsidie en accijns het gedrag van burgers beïnvloedt.
  

Welke voorzieningen levert de overheid?

Collectieve voorzieningen 

De overheid (1) levert en (2) betaalt voorzieningen waarvan 

(3) iedereen gebruik kan maken

Wat zou een reden kunnen zijn om deze voorzieningen te regelen?

Redenen

• Deze goederen of diensten zijn voor iedereen van belang, zoals de politie en het leger.
  
• De overheid wil de kwaliteit van voorzieningen bewaken, bijvoorbeeld van de rechtspraak.
  
• Voor sommige voorzieningen kun je mensen niet apart laten betalen, zoals voor straatverlichting of dijken.
  
• Er zijn voorzieningen die voor iedereen betaalbaar moeten blijven, zoals het onderwijs.
  

Collectieve sector 

Die bestaat uit de overheid en instellingen voor de sociale zekerheid.

De collectieve sector streeft niet naar winst, maar moet wel uitkomen met het beschikbare budget.

Wat is een particuliere sector (of marktsector)?

Wat is privatisering?

Privatisering 

Soms vindt de overheid dat het aanbieden van bepaalde goederen of diensten geen overheidstaak meer is. De overheid kan dan besluiten tot privatisering. Dat betekent dat particuliere bedrijven deze taken in handen krijgen. 

• Treinvervoer, 
• telefonie en de 
• postbezorging 
  

particuliere sector (of marktsector)

• Die bestaat uit burgers en bedrijven. 
• Bedrijven in de particuliere sector proberen winst te maken met de verkoop van goederen of diensten.
  

Noem bedrijven die geprivatiseerd zijn.

Tegenovergestelde 

Nationaliseren, de overheid neemt de taak weer op zich. 

Voorbeeld:

Zo werd tijdens de kredietcrisis (2007- 2011) de bank ABN AMRO genationaliseerd. Hierdoor kon de overheid de financiële dienstverlening in Nederland veiligstellen.

Wat zou de overheid willen ontmoedigen?

Wat zou de overheid willen stimuleren?

Aanmoedigen en ontmoedigen

• De overheid wil dat we gezonder leven, minder vervuilen en minder energie verbruiken.
  
• Daarom probeert ze het gedrag van burgers te beïnvloeden. Om bepaald gedrag te stimuleren kan de overheid subsidie geven. Zo krijg je op de aankoop van een zonneboiler subsidie. Elektrisch rijden maakt de overheid aantrekkelijker door belastingvoordelen te geven.
  
• Aan de andere kant heft de overheid accijns op bijvoorbeeld sigaretten en alcoholische dranken om roken en drinken te ontmoedigen.
  

Huiswerk:

§5.1 opgaven 1 t/m 10

Rekenopgaven