V5 thema 2 bs 4

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Leerdoelen BS4

Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk bepaald is.

Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving.

Gedrag = alle waarneembare reacties van een dier (of mens) op de omgeving.

Gedrag:

• Aangeboren
• Aangeleerd (BS5)

factoren die rol spelen bij gedrag

Wat veroorzaakt gedrag?

(motivatie)

Motivatie = de bereidheid om een bepaald gedragssysteem uit te voeren

De motivatie wordt bepaald door de interne prikkels en externe prikkels

Motivatie = prikkelsterkte intern + prikkelsterkte extern

Voorbeeld:

Je ziet een heel lekker ijsje (sterke externe prikkel) maar je hebt net gegeten (zwakke interne prikkel). Als het ijsje lekker genoeg lijkt is je motivatie om tot voedingsgedrag (gedragsysteem) over te gaan nog hoog genoeg om het ijsje op te eten. Een portie spruiten levert echter niet een hoog genoege motivatie op om nog te gaan eten. 

Wat betekent de zwarte lijn in deze grafiek ?

Prikkels

Gedrag wordt veroorzaakt door:

• Inwendige prikke: honger, dorst, voortplantingsdrang
• Uitwendige prikkel: temperatuur, daglengte, zien/ruiken eten

    Motivatie

Prikkels

• Sleutelprikkel - sterke prikkel waarop altijd gedrag volgt
• Supranormale prikkel - onweerstaanbare prikkel waarop een ' overdreven' reactie volgt

0

Sleutel en Supranormale prikkels bij de mens

Kindschema

Vaste gedragsketens / gedragssystemen

• alle individuen van een bepaalde soort vertonen in dezelfde situatie hetzelfde gedrag op dezelfde manier. Ritueel gedrag

Nestbouw, om voedsel bedelende meeuwen, zuigreflex babies, eirollen gans

• Veroorzaakt door een sleutelprikkel.

Aangeboren gedrag

Ritmische gedrag

Gedragspatronen met regelmatige tussenpozen

• Circadiaan (dag)ritme: +- 24 h
• Getijde ritme: 2x per dag

Regulatie van ritmisch gedrag

Exogene factoren (uitwendig)

• Licht
• Temperatuur

Endogene factoren (inwendig)

• Biologische klok

- Biologische klok synchroniseert met uitwendige prikkel

Periodieke invloeden

 Concentratie hormonen veroorzaken voortplantingsgedrag, maar ook daglengte beïnvloedt voortplantingsgedrag. 

Bij vogels krimpen geslachtorganen als hormoonspiegel afneemt tgv kortere dagen.

begrippen

sleutelprikkel 

* prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het vormen van gedrag

* door een sleutelprikkel komt erfelijk gedrag tot uiting

supranormale prikkel

* prikkel die een sterkere motivatie en grotere kans op respons opwekt

* deze respons is erfelijk bepaald en is voorspelbaar

begrippen

motivatie

* bereidheid om bepaald gedrag uit te voeren, bepaalt kans op gedrag 

* hoe groter interne en/of externe prikkels, hoe groter motivatie

adequaat gedrag

* vergroot kans op overleven + vergroot fitness (aantal nakomelingen)

* wordt doorgegeven via genen en leren

* frequentie gedrag neemt toe door natuurlijke selectie

Lees BS4 

Maak opdracht:

43,44,45,46,47,48,49,50,51,52,53,5

B6 Sociaal gedrag

• Zelfde soort
• Juiste geslacht
• Brengt geslachten bij elkaar in vruchtbare periode
• Verlaagt agressie
• Maakt keuze mogelijk

Balts

• Verdediging van een gebied dat (relatief) uitsluitend door een dier of een groep dieren wordt bewoond.
• Beschutting
• Voedsel
• Balts en paring
• Nestplaats

Territoriumgedrag

https://www.youtube.com/watch?v=m5IN2bDBXaQ

• Ambivalent gedrag: gedrag dat is opgebouwd uit 2 of meer gedragssystemen

• Overspronggedrag: niet relevant lijkend gedrag

• Omgericht gedrag: agressie wordt niet op tegenstander, maar op surrogaat object gericht. 

Conflictgedrag

gedragsonderzoek is belangrijk!

* dierenwelzijn bepalen (dierentuinen, dierenartsen)

* gedragsproblemen identificeren en behandelen (trainers)

* factoren die het gedrag van een dier beïnvloeden