zintuigen

• Verzorgende
• MBO
• Studiejaar 1

De zintuigelijke waarneming

Welke zintuigen kennen jullie

ogen, oren, neus, tong, huid

De zintuigen

- Zintuigen zorgen ervoor dat je kunt waarnemen

- Zintuigen doen dit de hele dag door

- informatie komt in je hersenen binnen

- Ook buiten je bewustzijn om

Zintuigcellen zetten informatie van de buitenwereld om in elektrische signalen

Geluid

Licht

tast

reuk

smaak

temperatuur

Prikkels en impulsen

Een prikkel is een berichtje (uit de omgeving) dat wordt opgevangen in een zintuig.

In je zintuig wordt zo'n prikkel omgezet in een elektrisch stroompje, dat noem je een impuls

De zintuigcellen

Zintuigcellen:

Zintuigen kunnen prikkels waarnemen omdat ze een grote aantal zintuigcellen hebben.
Andere naam voor die specifieke cellen: receptoren of sensoren.

exteroreceptoren reageren op prikkels van buiten het lichaam

tong= smaak

neus= reuk

oog= gezichtsvermogen

oor=gehoor

huid= tast

interoreceptoren reageren op prikkels binnen het lichaam.

properiocepetoren geven informatie over het bewegingsapparaat. 

en de wanden van alle holle organen (darmen, longen, maag mondholte, urinewegen en bloedvaten)  geven informatie over de inhoud van het orgaan.

Zintuigen

Neurotransmitters:

Een chemische stof die elektrische prikkels kan overbrengen.

Als er genoeg neurotransmitters vrijkomen, dan wordt de aangrenzende gevoelszenuw geprikkeld en ontstaat er een impuls op de betreffende zenuw.

Chemische stoffen (neurotransmitters) gemaakt in de synaps helpen het signaal over te laten springen. Het signaal gaat verder over de uitloper van de volgende zenuwcel. Als zintuigen geprikkeld worden, worden via zenuwen signalen naar de hersenen gestuurd. Deze signalen worden impulsen genoemd.

Je raakt met je vinger een hete kookplaat aan.
Wat gebeurt er in je lichaam?

Reflex (en reflexboog)

Reflexboog

Werken zintuigen

Zintuigen

Prikkeldrempel en drempelwaarde:

Prikkel moet een bepaalde sterkte hebben voordat een zintuigcel kan reageren. 

Sterkte die nodig is, noemen we drempelwaarde.

Reukzintuig

- Kun je mee ruiken

- Geuren waarschuwen je voor gevaar

- Reukslijmvlies bestaat uit reukzintuigcellen, slijmklieren en steuncellen

- Reukzintuigcellen zijn langgerekte

gespecialiseerde zenuwuiteinden

- Geurreceptoren zorgen ervoor dat

er een impuls ontstaat.

Reukzintuig

- Reukzintuig is als enige verbonden met het limbisch systeem, je emotionele brein

- Bijvoorbeeld een speciale geur van een drankje wat je terug brengt naar het moment dat je daar erg ziek van bent geworden.

De structuren in het limbisch systeem zijn betrokken bij emotie, motivatie, genot en het emotioneel geheugen. 

Het limbische systeem is onderdeel van de grote hersenen.

Smaakzintuig

- Om te proeven

- Proeven is samenspel van smaak en geurwaarneming

- Bij proeven blijft het niet; structuur en temperatuur belangrijke rol. Warme soep beter dan koude, krokante chips beter dan slappe chips

- Als je iets echt niet lust, kun je gaan kokhalzen, reflex

Smaakzintuig

- Smaakzintuig bestaat uit smaakzintuigcellen en zenuwvezels van drie hersenzenuwen:

1. tong-keelzenuw

2. aangezichtszenuw

3. zwervende zenuw (Nervus vagus)

- Smaken proef je als ze in contact komen met vocht. Bij een droge tong proef je weinig. 

Werking smaak

Waar proef je welke smaak?

Is het reukzintuig nodig om het verschil tussen aardbeien- en frambozenranja proeven?

1. Ja
2. Nee

 Gevoelszintuig

- Kunnen we mee voelen

- Bewust worden van het feit dat je iets aanraakt

- Voelen doe je via je huid, je huid is één groot voelorgaan

- Miljoenen zintuigcellen; druk, pijn, warmte en kou

Gevoelszintuig

Werking gevoelszintuig:

Prikkels die gevoelszintuigen ontvangen, worden omgezet in een impuls

- er ontstaat een impuls als ze vervormen

- vervolgens gaan de impulsen via de uitlopers van de zenuwcel naar het ruggenmerg

- vanuit daar vervoerd naar de grote hersenen --> naar de gevoelsschors, daar wordt de informatie verwerkt en word je bewust van wat je voelt.

Zintuigen in de huid

1. Tastzintuigen
2. Drukzintuigen
3. Pijnzintuigen
4. Warmte zintuigen
5. Koude zintuigen
   

Werking van het oor

Twee delen:

- Geleidingsdeel

• zorgt voor geleiding geluid
• Gehoorgang -> trommelvlies -> gehoorbeentjes - > Slakkenhuis

- Perceptief deel

• Prikkel -> impuls -> sensorische zenuw -> hersenen 

• Uitwendig oor: oorschelp,
  de gehoorgang en het trommelvlies (trilt tegen de hamer)
• Middenoor: de hamer, het aambeeld, de stijgbeugel en de het ovale venster.
• Hamer, aambeeld en stijgbeugel zijn de gehoorbeentjes.
• Buis van Eustachius: Zorgt voor een juiste luchtdruk in het oor. (gelijk aan de druk buiten)

Het binnenoor = Het slakkenhuis

Het binnenoor = Het slakkenhuis

• De mechanische trillingen worden hier opgevangen via de stijgbeugel.
• Maakt van trillingen signalen die via de zenuwbaan naar de hersenen wordt gestuurd.
• Het slakkenhuis is gevuld
  met vloeistof.
• Middelste gedeelte bevat
  haarcellen 
• Wanneer deze beschadigen
  wordt het gehoor minder. 

Het binnenoor = Het slakkenhuis

De buitenste haarcellen zijn verbonden met een membraan die de toonhoogte kan bepalen.

De binnenste haarcellen zijn verantwoordelijk voor de transport van deze signalen (toonhoogte) naar de zenuw.

Wij hebben 10.000 buitenste haarcellen en 3.000 binnenste haarcellen

Bouw van het oog

Bindvlies: Bedekt het gehele oog; beschermt het oog.

Oogwit (sclera): Beschermt het oog.

Hoornvlies: Voorkant oog; is helder; laat licht door.

Iris: Kleur; regelt met pupil hoeveelheid licht.

Pupil: Wordt groter in het donker; 

kleiner bij fel licht.

Ooglens: Direct achter pupil en iris; 

bolle vorm. 

Bouw van het oog

Netvlies (retina): Achterin het oog; fotoreceptoren; zetten beelden om in impuls.

Gele vlek: midden van het netvlies; licht- en kleurgevoelige kegeltjes; 

De kegeltjes zorgen voor het scherp zien van details.

Omgekeerd!

de zintuigen zitten in je

1. organen
2. oren, ogen, tong, neus
3. oren, ogen, tong, neus, huid
4. in je hersenen

Wat is de drempelwaarde bij een zintuig?

1. maximale sterkte om een prikkel waar te nemen door een zintuigcel
2. minimale sterkte om een prikkel waar te nemen door een zintuigcel
3. minimale verschil in een prikkel die je nog waar kan nemen
4. maximale verschil in een prikkel die je nog waar kan nemen

Zintuigen reageren op ...

1. informatie
2. een impuls
3. een prikkel
4. dat waar je hersenen op willen reageren

Zintuigcellen maken van prikkels...

1. Prikkels
2. Impulsen
3. Warmte
4. Geur

Begrippen

• Zintuigcellen: Van prikkel, via impuls naar beleving
• Impuls (elektrisch signaal)
  
• Drempelwaarde: Niet elke prikkel neem je waar.