Les 7: Platentektoniek

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

LEZEN 10 min

Lezen

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

      Lesdoel

Vandaag gaan we leren over wat zijn de gevolgen van plaatbeweging en wat betekent dit voor Chili.

Wij zoomen in op welke natuurrampen ontstaan langs de Ring van Vuur.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen weten waar de Chili ligt.

2. De leerlingen weten wat paltentektoniek is.

3. De leerlingen weten wat continentale en oceanische platen zijn.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Vorige les

Terugblik

Vorige les

Terugblik

B               A                D               D        

Viscositeit - mate van stroperigheid

Water = laag viscositeit

Pindakaas = hoog viscositeit

Aardkorst - vast 

Mantel - stroperig

Buitenkern - vloeibaar

Binnenkern - vast

Overzicht opbouw aarde

Laag	Materiaal-type	Viscositeit	Kenmerken
Aardkorst	Basalt Graniet	Vast	Bestaande uit de aardkorst en het bovenste deel van de mantel; stijf en breekt gemakkelijk; vormt de aardplaten.
Aardmantel	Gesmolten gesteente, opgeloste gassen	Plastisch	Gedeeltelijk gesmolten; stromingen in deze laag drijven de beweging van de tektonische platen.
Buitenkern	Vloeibaar	Vloeibaar	Bestaat uit vloeibaar ijzer en nikkel; bewegingen in deze laag genereren het aardmagnetisch veld.
Binnenkern	Vast	Vast	Bestaat uit een vaste bol van ijzer en nikkel; ondanks de hoge temperatuur, blijft het vast door de enorme druk.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

A

B

C

Aardkern

Aardkorst

Aardmantel

Continentale plaat	Oceanische plaat
Graniet	Basalt
Licht	Zwaar
Ouder	Jonger
Dik	Dun

Instructie (10 min)

Docent legt de nieuwe stof uit aan de hand van de lesdoel. Ondersteunt bij het maken van aantekeningen en het stellen van vragen. Gebruikt voorbeelden en bouwt de nieuwe stof op in kleine stukken.

Leerlingen luisteren naar de docent, maken aantekeningen en beantwoorden klassikale vragen van de docent.

Klassikale uitleg, aantekeningen maken, visueel en woordelijk, vragen stellen (onderwijsleergesprek), uitgewerkt voorbeeld laten zien.

Graniet

Basalt

Supercontinent Pangea

270 miljoen jaar geleden:

1.  Alle aardplaten botsten op elkaar.
2.  Er ontstond één oceaan en één droog continent
3.  Convectiestroom duwt aardkorst uit elkaar
   
4.  Pangea valt uit elkaar

Wat is de motor achter plaatbewegingen? 

Slab Pull en Ridge Push

Slab Pull: De trekkracht van een zinkende, oudere plaat die de rest van de plaat meetrekt de mantel in.

Ridge Push: De kracht die een nieuwe, opkomende plaat duwt vanaf de mid-oceanische rug door zwaartekracht.

Deze twee krachten helpen de platen te bewegen en vormen een belangrijk onderdeel van het platentektonisch proces. 

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Symbolen

Plaatbewegingen

Platentektoniek

Samenvatting

1

2

3

Continentale beweegt tegen continentale plaat

Oceanische beweegt tegen oceanische plaat

Continentale beweegt tegen oceanische plaat

1

2

Continentale beweegt weg van continentale plaat

Oceanische beweegt weg van oceanische plaat

Continentale plaat

Trog

Oceanische plaat

Vulkaan

Subductie

Samenvatting

Welke 4 zinnen zijn correct?

1. De binnenkern van de aarde is vloeibaar.
   
2. De binnenkern van de aarde is verantwoordelijk voor het aardmagnetisch veld.
   
3. De aardmantel heeft een vaste vorm.
4. De continentale korst is dikker en lichter dan de oceanische korst.
   
5. De temperatuur in de binnenkern is lager dan in de aardmantel.
6. De oceanische korst bestaat voornamelijk uit graniet.
7. Convectiestromen in de aardmantel spelen een rol bij het bewegen van de aardkorst
8. De viscositeit van de aardmantel is hoger dan die van de buitenkern, waardoor de convectiestromen langzaam bewegen..

2 - 4 - 7 - 8

Samenvatting van de les

Convectiestromen, slab pull en ridge push zorgen voor de beweging van aardplaten.

Er zijn drie soorten plaatbewegingen: convergent, divergent, en transform.

Deze bewegingen veroorzaken aardbevingen, vulkanisme, en gebergtevorming.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Wat zijn convectiestromen en hoe beïnvloeden ze de beweging van aardplaten?

1. Convectiestromen ontstaan door de zwaartekracht en duwen de platen omhoog.
2. Convectiestromen zijn stromingen van gesmolten gesteente in de mantel die de platen bewegen.
3. Convectiestromen zorgen ervoor dat platen altijd naar elkaar toe bewegen.

Hoe ontstaan convectiestromen in de mantel?

1. Door wrijving tussen de aardplaten.
2. Door botsingen van continenten.
3. Door het temperatuurverschil tussen de hete kern en de koelere bovenmantel.

Wat is slab pull?

1. Het opduwen van nieuwe aardkorst bij een mid-oceanische rug.
2. Het trekken van een zinkende plaat door zwaartekracht.
3. Het proces waarbij twee platen langs elkaar bewegen.

Wat gebeurt er bij ridge push?

1. Nieuwe korst wordt gevormd en duwt de platen uit elkaar.
2. Een plaat duikt onder een andere plaat door zwaartekracht.
3. Twee platen botsen en veroorzaken een aardbeving.

     Grote afsluiting

De leerlingen kennen ten minste de volgende onderdelen van platentektoniek: convectiestromen, slab pull, ridge push, en de drie soorten plaatbewegingen (convergente, divergente, en transforme plaatbewegingen).

Ze kunnen de oorzaken van deze bewegingen beschrijven en uitleggen hoe deze processen leiden tot aardbevingen, vulkanisme, en de vorming van gebergten.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Ring van Vuur

gebied ronde Grote Oceaan in de vorm van een boog met veel vulkanisme en aardbevingen.

Vragen tijdens het bekijken van de video

1. Welke schaal leggen ze ons uit in de video? Wat is de factor voor deze schaal?
2. Hoe sterk was de aardbeving in Oost-Turkije?
3. Wanneer vond de tsunami in Japan plaats?
4. Wat is een perfecte storm?
5. Hoeveel uur duurt het voordat een golf de Stille Oceaan oversteekt? (Pacific Ocean)
6. Welke maatregelen nemen Japanners om zich voor te bereiden op de natuurrampen?
7. Hoeveel aardbevingen vinden er plaats in de Ring van Vuur? In procenten
8. Waar gaat de volgende verwoestende aardbeving gebeuren?

Waar ontstaat dit?

Waar ontstaat dit?

Waar ontstaat dit?

Wat betekent dit?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Wat betekent dit?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Wat betekent dit?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Hoe worden vulkanen en aardbevingen
op een thematische kaart weergegeven?

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Zelf aan de slag

De binnenkern van de aarde is vast, terwijl de buitenkern vloeibaar is. De temperatuur in de binnenkern is hoger dan in de buitenkern, en de samenstelling bestaat voornamelijk uit … 1 … (ijzer en nikkel / magnesium en silicium). De viscositeit van de buitenkern is … 2 … (laag / hoog) door de vloeibare aard.

(1p) Vraag 1

Vul in op het antwoordblad de juiste keuze achter de cijfers 1 en 2.

ijzer en nikkel

laag

Zelf aan de slag

De aardmantel bevindt zich direct onder de aardkorst en is voornamelijk samengesteld uit … 1 … (metalen / gesmolten gesteente). De viscositeit van de aardmantel is hoger dan die van de buitenkern, waardoor de convectiestromen langzaam bewegen. De temperatuur van de aardmantel varieert, maar is lager dan die van de … 2 … (binnenkern / buitenkern).

(1p) Vraag 2

Vul in op het antwoordblad de juiste keuze achter de cijfers 1 en 2.

gesmolten gesteente

binnenkern

Zelf aan de slag

De oceanische korst is dunner maar dichter dan de continentale korst. De continentale korst bestaat uit ander gesteente dan de oceanische korst. De oceanische korst bestaat voornamelijk uit … 1 … (basalt / graniet). De temperatuur in de aardkorst stijgt naarmate je dichter bij de … 2 … (aardmantel / aardkorst) komt.

(1p) Vraag 3

Vul in op het antwoordblad de juiste keuze achter de cijfers 1 en 2.

basalt

aardmantel

retrieval practice

https://quizlet.com/nl/934400622/periode-1-funderend-aardrijkskunde-flash-cards/?i=1fo1jg&x=1jqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online