Opkomst van Vlaamse steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 2:

De opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen.

Vlaanderen & Brabant: economisch zwaartepunt

Gebieden van Vlaanderen en Brabant:

• Veel verstedelijking in vergelijking met andere gebieden
• Steden maakten deel uit van groot handelsnetwerk.
• Antwerpen wordt in de 16e eeuw het grootste handelscentrum van West-Europa >> Brabant wordt hiermee middelpunt.
• Vlaanderen en Brabant waren verantwoordelijk voor 62% van de belastingen >> Holland 13% en Overijssel minder dan 1%!
• Brugge wordt nieuwe handelscentrum van de Lage Landen (i.p.v. Atrecht) >> zat in handelsnetwerk van verschillende steden.
  

Vlaanderen & Brabant: economisch zwaartepunt

Binnen het netwerk versterkte elke stad de eigen positie en het netwerk als geheel door:

• Innovatie op allerlei gebieden:
  >> uitvindingen zoals de Kogge
  >> verbetering infastructuur + opslag van producten
  >> arbeidsverdeling + specialisatie in nijverheid/landbouw.
  
• Innovatie wordt getriggerd door schaalvergroting in netwerk van de steden:
  >> bevolkingsgroei in steden: meer produceren.
  >> door toename handel: meer wegen en havens worden aangelegd + schepen vergroot.
  

Stedelijke burgerij neemt taken van geestelijkheid over

• De steden vergroten invloed op de sociale zorg.
  >> Hospitalen, leprozerieën en bedeling van armen --> kerk

          Brugge: Sint Janshospitaal 12e eeuw

• >> zorg voor bejaarden, weduwen en wezen -->gilden
  >> bewaken geesteszieken --> stadbestuur
  
• De steden gaan zorgen voor onderwijs.
  >> kloosterschool overgenomen door stadsbestuur
  >> scholing was in het belang van de stad
  >> vrouwen, kleuters en volwassenen ook toegestaan!
  >> analfabetisme onder mannen bijna geheel verdwenen
  
  

Stedelijke burgerij neemt taken van geestelijkheid over

• Stadsbesturen gaan het algemeen belang ('bonum commune') dienen.
  >> Monopolie op gebruik geweld + strenge straffen bij overtredingen
  >> Bouw openbare gebouwen zoals stadhuis of markthal + infrastructuur in handen van het stadsbestuur.
  >> "In het belang van de stad" mocht het bestuur tegen regels/tradities in gaan --> soms problemen (opstanden e.d.)
  
• Bedelorden en begijnhoven worden in de steden gevestigd.
  >> Moderne Devotie = individuele vroomheid die tot uiting wordt gebracht door arbeid en bezinning door het lezen van nieuwe bijbelvertalingen en boeken met christelijke leefregels (in volkstaal!).
  >> Begijnhoven (vrouwenordes olv priester) + bedelorden in stad gesticht.
  

Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw, Jan van Eyck, 1434 

Giovanni Arnolfini kwam uit een bankiersfamilie uit het Italiaanse Lucca, die veel zaken deed met en in Vlaanderen. Er woonden echter minstens twee leden van de familie die Giovanni heetten.[2] In eerste instantie werd gedacht dat de afgebeelde personen Giovanni di Arrigo Arnolfini en zijn vrouw Giovanna Cenami waren en dat het schilderij ter gelegenheid van hun huwelijk was gemaakt. Maar Rijselse archieven gaven aan dat dit echtpaar pas in 1447 trouwde.[3] Nu wordt algemeen aangenomen dat het om Giovanni di Nicolao Arnolfini[4] en zijn vrouw Constanza Trenta gaat, waarschijnlijk in hun woning in Brugge. Giovanni woonde in 1419 al in Brugge, was textielhandelaar en vertegenwoordigde de familiezaken in Vlaanderen. Zij trouwden in 1426 en Constanza stierf in 1433, zodat dit schilderij een nagedachtenis zal zijn aan haar.

Vlaanderen wordt Bourgondisch

• 1363: Koning Jan de Goede geeft Bourgondië in leen aan Filips de Stoute
  
• 1369: Filips trouwt met Margaretha van Vlaanderen (erfgename) >
  
•  Vlaanderen, Antwerpen, Mechelen en Artesië van de Hertogen van Bourgondië
•  Beleid opvolgers Filips de Stoute (Filips de Goede, Karel de Stoute): 

      1. zelfstandigheid Bourgondië
      2. centralisatie van het bestuur, door:
           - uniformering wetgeving > de Grote Raad
            - oprichting Staten- Generaal 
            - instelling Rekenkamer 

download.omroep.nl

vanaf minuut 2.00

Bourgondië wordt onderdeel Habsburgse Rijk  (Heilige Roomse Rijk)

• Steden kwamen in verzet > particularisme > 
  
• Door oorlogen en verhoging belastingen >
  
• hertogen impopulair >
  
• Na dood Karel de Stoute (1477): machtsstrijd met koning en gewesten/steden >
  
• Maria van Bourgondië (erfgename) zoekt steun > Huwelijk met Maximiliaan van Habsburg > einde zelfstandigheid Bourgondië
  
• Maximiliaan hervat centralisatiepolitiek
• bij verzet: inperking vrijheden > Brugge
• bij steun: ec. privileges > Antwerpen belangrijker,
• ook door Spaans/Portugese koloniën

Maria 1457 - 1482

Maximiliaan 1459-1519