H3J 12.3 overerving

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.3 Overerving

Deze les

cijfers

korte terugblik 12.1 en 12.2

12.3 erven van eigenschappen

Hoeveel kans dat de eigenschap wordt doorgegeven?

Uitleg kruisingsschema's maken, 

erfelijkheidsvraagstukken

Terugblik : Structuur

Terugblik:  Genen en allelen

• Een gen is een stuk DNA dat codeert voor een eigenschap. 
• Sommige genen hebben miljoenen basen, andere honderden. 
• Een gen heeft een locatie op het DNA (locus - mv. loci).
• Een gen kan variaties hebben: allelen

Genvariant - Allel

Allel of genvariant: informatie in een gen

Allelenpaar: twee allelen van een gen

Homozygoot: Gelijke allelen

Heterozygoot: Ongelijke allelen

Gen A: heterozygoot

Gen B: homozygoot

lezen in je boek 12.3 overerven

Co-dominante overerving

Dominante en recessieve eigenschappen

Dominant allel wordt weergegeven met een hoofdletter

Recessief allel wordt weergegeven met een kleine letter. 

Bijvoorbeeld: Sproetjes zijn dominant over geen sproetjes:

Het allel voor Sproetjes:'A', 

Het allel voor geen sproetjes:'a'

Homozygoot dominant

         AA

Homozygoot recessief 

          aa

Heterozygoot

          Aa

Het gen voor de eigenschap oogkleur heeft meerdere allelen.     (blauw, bruin)

AA of Aa

           Aa

           aa

geleerd over eigenschappen

genotypes: AA, Aa, aa

homozygoot, heterozygoot

fenotype: dominant en recessief en co-dominant (intermediair)

kruisingen maken

geslachtscellen/gameten versmelten samen bij de bevruchting

Kinderen erven chromosomen van hun beide ouders

Kruisingen

Bij een kruising krijgen twee ouders samen nakomelingen.

Een kruising is een overzicht van:

• Fenotypen en genotypen van ouders
  
• De allelen in de geslachtscellen
  
• De mogelijke genotypen en fenotypen van de nakomelingen

Kruisingen

In een kruisingsschema worden de generaties aangegeven door:

• P(arents): Ouders (... x ...)
• F1: De eerste generatie nakomelingen (kinderen)
• F2: De tweede generatie nakomelingen (kleinkinderen)

Stappenplan

1. Schrijf het fenotype van beide ouders op inclusief het geslacht
2. Schrijf het genotype van beide ouders hieronder
3. Schrijf de allelen in de geslachtscellen/gameten op
4. Maak het kruisingsschema
5. Schrijf onder het schema de verhouding in genotypen op
6. Schrijf daaronder de verhouding in fenotype

1:1

bruin - wit

Een kruising tussen een witte en een heterozygote bruine cavia

genotype:                   Bb en bb     1: 1

fenotype:                     bruin en wit   1 : 1

(3:1)

(1:2:1)

Stappenplan

Voorbeeld kruising uitwerken

Bij fruitvliegen is de eigenschap voor rode ogen dominant over dat van witte ogen.

Een homozygote vlieg met rode ogen wordt gekruist met een vlieg met witte ogen. 

de nakomelingen F1 (kinderen) worden onderling gekruist zodat een F2 (kleinkinderen) ontstaat.

 

Werk deze kruising uit

En geef antwoord op de onderstaande vragen

Welke genotypen en welke fenotypen komen voor bij de kinderen en de kleinkinderen en in welke verhouding?

1. Schrijf het fenotype van beide ouders op inclusief het geslacht
2. Schrijf het genotype van beide ouders hieronder
3. Schrijf de allelen in de geslachtscellen/gameten op
4. Maak het kruisingsschema
5. Schrijf onder het schema de verhouding in genotypen op
6. Schrijf daaronder de verhouding in fenotype

Huiswerk

bekijken video kruisingen: https://youtu.be/PFqr9dopum8

maken 12.3: opdrachten 1 t/m 11

De opdrachten worden weer ingeleverd in magister over een paar weken

Marissa en Valentino afspraak inhalen microscopie

Paul en Dania toets inhalen afspreken

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

T

A

A

A

a

a

A

a

a

Klopt het kruisingsschema?
bruin = dominant
blauw = recessief
Rex (vader) = heterozygoot
Floor (moeder) = blauwe ogen

1. Juist
2. Onjuist
3. Snap hier niets van

Stap 1: Benoem het dominante gen met een hoofdletter, benoem het recessieve gen met een kleine letter

Stap 2: Bepaal het genotype van de ouders (hoofdletter eerst)

Stap 3: Teken een kruissingschema waarin je de allelen verdeelt

Stap 4: vul het kruissingschema in

Stap 1: Benoem het gen met een hoofdletter en de mogelijke allelen met een superscript. (bijvoorbeeld x^r X^s) 

Stap 2: Bepaal het genotype van de ouders

Stap 3: een kruissingschema waarin je de allelen verdeelt. 

Stap 4: Vul het kruisingschema in

Kruissingschema Dominante overerving

Kruissingschema Co-dominante overerving

Bepaal van het gen wat de mogelijke allelen zijn en of deze dominant, recessief of co-dominant overerven

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

AA

aa

Aa