Genetica bijzondere kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Genetica

Leerdoelen Les 4

We maken kennis met de bijzondere kruisingen

Karyogram

44 autosomen   +      2 geslachtschromosomen 

Diploïd haploïd

Lichaamscellen zijn diploïd:

de chromosomen zijn aanwezig in paren.

Geslachtscellen (gameten) zijn haploïd:

de chromosomen komen alleen in enkelvoud voor.

Lichaamscel zoals een spiercel:

Geslachtscel zoals een eicel:

Heterozygoot en

Homozygoot voor een erfelijke eigenschap

Dominante en recessieve eigenschappen

Bij het berekenen van kansen is de kans voor iedere individu altijd even groot! Alleen bij grote aantallen zie je in de uitkomst de verwachte percentages terug.

Intermediaire erfelijke eigenschap

codominantie 

X-chromosomaal wanneer?

Om te onderzoeken of een kruising alleen kruising X-chromosomaal is, wordt een reciproke kruising uitgevoerd: de fenotypische eigenschappen van de mannetjes en vrouwtjes omdraaien.

Is de uitslag van de twee kruisingen verschillend: dan is het een X-chromosomale overerving, is deze niet verschillend dan kan het X-chromosomaal zijn, maar dat is dan nog niet aangetoond.

Reciproke kruising -> aantoning X-chromosomale eigenschap in een stamboom

Voorbeeld van overerving van daltonisme of rood-groen kleurenblindheid.

Bij ouders die normaal kleuren zien, zal geen dochter worden geboren met rood-groen kleurenblindheid. Dat kan wel zo zijn voor een zoon.

allel daltonisme: Xd  allel normaal kleurenziend: XD

 Voorbeeld reciproke kruising:

kleurenziende vrouw: XDXd  x kleurenziende man: XDY-

 gameten: XD of  Xd                            XD en Y

          100% normaal kleurenziend; genotype: 50% draagster van daltonisme XDXD en  XDXd

          50% normaal kleurenziend; genotype 50% kleurenblind  XDY-   of XdY-

Wat is de uitkomst wanneer je de reciproke kruising uitschrijft?

kleurenziende vrouw: XDXd x kleurenziende man: XDY-
gameten: XD of Xd XD en Y-

Werk de reciproke kruising uit!

Wanneer ben je drager van een eigenschap?

vertoont

Gekoppelde overerving

Dit is een dihybride kruising waarbij twee eigenschappen op hetzelfde chromosoom liggen. Hierdoor komen eigenschappen in vaste combinaties voor: bruin haar met bruine ogen, blond haar met blauwe ogen

niet gekoppelde overerving

gekoppelde overerving

Manier van notatie gekoppelde genen

Opdracht gekoppelde genen

Bij het fruitvliegje liggen het gen voor miniatuurvleugels en dat voor gelobde ogen respectievelijk op locus 67 en 72 van het 2de chromosoom. Miniatuurvleugel is recessief, en gelobd oog is dominant. Schrijf de volgende kruising uit:

Een     fruitvlieg met een miniatuur vleugel en heterozygoot dominant gelobde oog  X een       fruitvlieg met een  heterozygoot normale vleugel en een ongelobde oog.

Gebruik de letter A of a voor de vleugelvorm voor de oogvorm de letter B of b

Een fruitvlieg met een miniatuur vleugel en heterozygoot dominant gelobde oog X een fruitvlieg met een heterozygoot normale vleugel en een ongelobde oog. Gebruik
A of a voor de vleugelsoort en B of b voor de oogvorm.

Letale factoren

Ook hier is homozygoot dominant letaal

Bekijk de film gestuurd via Magister

Let op bij letale factoren wijken de verhoudingen in het fenotype af. 

Zo kun je zo ook ontdekken. Voorbeeld niet 3:1 maar 2:1