Herhaling grammatica brugklas

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Herhalen grammatica

Van tevoren: wat wil je dit uur graag behandelen?

Lesplan

• We gaan stap voor stap alle theorie van grammatica herhalen
• De meeste vragen die jullie hebben komen vanzelf langs. Let dus goed op!
• Aan het einde beantwoord ik de vragen die dan nog open staan. 

Woordsoorten

Je moet de volgende woordsoorten kunnen benoemen: 

Zelfstandig naamwoord

Lidwoord

Bijvoeglijk naamwoord

Werkwoord

Zelfstandig naamwoord

Lidwoord

Bijvoeglijk naamwoord

werkwoord

Woord dat dingen beschrijft. Je kunt het in het meervoud zetten of verkleinen.

Een woord dat bij een zn hoort. Het is bepaald of onbepaald.

Beschrijft een eigenschap of toestand van een zn.

Een woord dat een handeling beschrijft.

In mijn kamer staat een groot bed.
bed =

1. zn
2. lw
3. bn
4. ww

Ik had een saaie dag.
saaie =

1. zn
2. lw
3. bn
4. ww

Morgen fietsen we samen naar school.
fietsen =

1. zn
2. lw
3. bn
4. ww

Ik zet mijn fiets dan in het fietsenhok.
het =

1. zn
2. lw
3. bn
4. ww

Mijn moeder was gisteren erg bezorgd.
bezorgd =

1. zn
2. lw
3. bn
4. ww

Persoonsvorm

Een bijzonder werkwoord in de zin is de persoonsvorm. 

De persoonsvorm kan in het enkelvoud of in het meervoud staan. 

Je kunt de persoonsvorm vinden door de zin van enkelvoud in het meervoud te zetten of andersom.

Ik fiets elke dag naar school.
Wat is de persoonsvorm?

1. ik
2. fiets
3. elke dag
4. school

Ik ben gisteren naar school gefietst.
Wat is de persoonsvorm?

1. Ik
2. ben
3. gisteren
4. gefietst

Congruentie

De persoonsvorm staat altijd in dezelfde vorm als het onderwerp. Dat heet congruentie. 

Dus als het onderwerp meervoud is, moet de persoonsvorm ook in het meervoud.

Jasper en Joris fietsen elke dag samen naar school.
Is deze zin congruent?

1. ja
2. nee

De groep kinderen fietsen elke dag naar school.
Is deze zin congruent?

1. ja
2. nee

Zelfstandig en hulpwerkwoord

Het werkwoord dat het belangrijkste is in de zin en de handeling aangeeft, is het zelfstandig werkwoord. 

Jan bakt brood

Jan heeft brood gebakken.

In sommige werkwoordstijden komt er dan een hulpwerkwoord bij. Dit kun je altijd weglaten in de zin, zodat het zelfstandig werkwoord overbijft.

Ik ben vandaag naar school gefietst.

1. ben = hww gefietst = zww
2. ben = zww gefietst = hww
3. ben = hww gefietst = hww
4. ben = zww gefietst = zww

Joris heeft me vanmorgen een lekker ontbijt gebracht.

1. heeft = zww gebracht = hww
2. heeft = hww gebracht = zww
3. heeft = hww gebracht = hww
4. heeft = zww gebracht = zww

Twee soorten zinnen

In alle talen bestaan twee soorten zinnen:

• Zinnen waarin iets of iemand iets doet of een handeling verricht
• Zinnen waarin iemand of iets iets is of een eigenschap of toestand heeft. 

Zinnen waarin iets of iemand iets doet of een handeling verricht, hebben een

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Zinnen waarin iemand of iets iets is of een eigenschap of toestand heeft, hebben een

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Mijn vader is altijd heel lief voor mij geweest.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Hij heeft gisteren nog een nieuwe fiets voor mij gekocht.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Koppelwerkwoord

Een naamwoordelijk gezegde heeft een koppelwerkwoord en soms een hulpwerkwoord.

Het koppelwerkwoord koppelt een eigenschap aan het onderwerp. 

Een zin met een naamwoordelijk gezegde heeft dus geen zelfstandig werkwoord!

Hij is 14 jaar geworden.
Wat is het koppelwerkwoord?

1. Is
2. geworden

Hij is altijd heel lief geweest.
Wat is het koppelwerkwoord?

1. is
2. geweest

Rollen in de zin

Het werkwoord bepaalt welke rollen er zijn in een zin. 

Eenplaatswerkwoorden vragen alleen een onderwerp: ik fiets.

Tweeplaatswerkwoorden vragen een onderwerp en lijdend voorwerp: Ik koop bloemen.

Drieplaatswerkwoorden vragen een onderwerp, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp: ik geef bloemen aan mijn zusje.

Lijdend voorwerp

Een lijdend voorwerp ondergaat de handeling. 

Ik aai de hond

Ik koop een bos bloemen

Ik maak een mooie tekening

Let op: een zin met een naamwoordelijk gezegde heeft geen handeling en dus nooit een lijdend voorwerp!

Ik heb voor Chantal een nieuw boek gekocht.
Wat is het lijdend voorwerp?

1. Ik
2. Chantal
3. een nieuw boek
4. gekocht

Ik geef morgen een nieuwe paraplu aan mijn moeder.
Wat is het lijdend voorwerp?

1. Ik
2. morgen
3. een nieuwe paraplu
4. aan mijn moeder

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp werkt mee aan de handeling.

Er is alleen een meewerkend voorwerp, als er ook een lijdend voorwerp is.

Een meewerkend voorwerp begint vaak met aan of voor. Als dat niet in de zin staat, kun je het in gedachten toevoegen.

• Ik koop een bos bloemen voor mijn moeder.
• Ik geef mijn moeder een bos bloemen.

Ik vraag de docent om een antwoordenboekje.
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. Ik
2. vraag
3. de docent
4. om een antwoordenboekje

Piet zingt een liedje voor zijn opa.
Voor zijn opa =

1. lijdend voorwerp
2. meewerkend voorwerp

Janneke geeft alle kinderen uit de straat snoepjes.
Alle kinderen =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp

Denk nu terug aan de vragen die je had aan het begin van de les. Zijn alle vragen beantwoord? Welke vragen heb je nog?