10.2 Schrijven: veelgemaakte fouten examen Schrijven 3F

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 2

EXAMENVOORBEREIDING SCHRIJVEN

VEELVOORKOMENDE SCHRIJFFOUTEN

FOUTEN DIE VEEL WORDEN GEMAAKT

• leestekens / interpunctie: komma's, punten, hoofdletters
• werkwoordspelling: d's en t's
• woorden aan elkaar of los schrijven (samenstellingen)
• sommige of sommigen; alle of allen
  
• de verwijswoorden die, dat en wat

En waarom is 'dan doe ik nu deze tasje aan' tweemaal fout?

'Als je dat niet doet ben je al snel ongezellig'

Wat gaat hier fout? 

Of gaat het niet fout? 

UITLEG

'Als je dat niet doet ben je al snel ongezellig' is een samengestelde zin. Je kunt er een signaalwoord middenin zetten. 

Hak je de zin in tweeën, dan staat er:  

Zin één:    'Als je dat niet doet.'

Zin twee:  'ben je al snel ongezellig.' 

Ben je al snel ongezellig klopt niet in deze zin. 

OPLOSSING → Zet een komma tussen twee persoonsvormen.

De correcte zin is: 'Als je dat niet doet, ben je al snel ongezellig'. 

'Henk ging naar huis, en dus pakte hij een taxi.'

Wat gaat hier fout?

Of gaat het niet fout? 

UITLEG

'Henk ging naar huis, en dus pakte hij een taxi.'

Schrijf een komma vóór signaalwoorden, zoals: 

maar, omdat, doordat, want, tenzij, waardoor, daarom

Functie van de komma: het geeft een adempauze in de tekst aan.  

Met andere woorden: de zin is nog niet afgelopen. Er komt nog meer. 

[en] geeft van zichzelf al een pauze aan in de zin, dus zet je daar geen komma voor.

WERKWOORDSPELLING
'Jouw werk (veranderen) niet.'
Vul de juiste vorm in.

'Flexibilisering heeft als gevolg dat je dezelfde functie houdt.'

1. Deze zin is goed (en waarom?)
2. Deze zin is fout (en waarom?)

UITLEG

'Flexibilisering heeft als gevolg dat je dezelfde functie houdt.'  Er staat [dat]. 

Dat betekent meer zinnen in één. 

Eerste zin: 'Flexibilisering heeft als gevolg' 

Onderwerp = Flexibilisering (dat is enkelvoud). 

Persoonsvorm = heeft (uiteraard ook enkelvoud) 

Tweede zin: 'Dat je dezelfde functie houdt'   

Onderwerp = je (dat is enkelvoud).

Persoonsvorm =  ik-vorm + t

'In het verleden verwoeste IS een aantal kunstwerken.'

1. goed (waarom dan)
2. fout (waarom dan)

UITLEG

'In het verleden verwoeste IS een aantal kunstwerken.'

Het onderwerp staat in het enkelvoud. De persoonsvorm staat in de vt.  

Het hele werkwoord = verwoesten → de stam = verwoest. 

Regel voor de vt: maak het werkwoord langer. 

Om te controleren: staat de laatste letter van de stam in 'T eX-KoFSCHiP? 

→ ja = [t]; nee = [d]

De regel:  [verwoest] + te in het enkelvoud.    IS verwoestte de kunstwerken.

                   [verwoest] + ten in het meervoud. Jullie verwoestten dat klokje.  

Wij leven in een vrij land. Terwijl we toch niet mogen zeggen wat we willen.

1. goed
2. fout

UITLEG

'Wij leven in een vrij land. Terwijl we toch niet mogen zeggen wat we willen.'

Zie je het signaalwoord [terwijl]? Daar moet een komma vóór. 

Truc: je neemt een adempauze. Dat merk je als je de zin overleest. LEES DAAROM ALTIJD JE ZINNEN OVER.  

De correcte zin wordt dan: 

'Wij leven in een vrij land, terwijl we toch niet mogen zeggen wat we willen.'

De overheid besteedt teveel aandacht aan infrastructuur

1. goed
2. fout

UITLEG

Je schrijft teveel als het om een overschot gaat. 

Het teveel. Het overschot. Het is een zelfstandig naamwoord, er kan 'de' of 'het' voor. 

Je schrijft te veel als je ook te weinig kunt schrijven. 

De correcte zin: 

'De overheid besteedt te veel aandacht aan infrastructuur'

Dit betekent dat de overheid er superveel aandacht besteedt. 

Moet dit aan elkaar of los?

1. teveel tekort
2. te veel te kort

UITLEG

Teveel of te veel kan allebei, het ligt aan de context (de woorden eromheen). 

Teveel  (het teveel; het overschot) en te veel (meer dan veel; een hoeveelheid) hebben we net behandeld. 

Te kort gaat over lengte, bijvoorbeeld van een broek. 

Als er tekort aan wc-papier is, dan is er sprake van schaarste (het tekort; de schaarste.)  

Moet dit woord aan elkaar of los?

1. reserveleger
2. reserve leger

UITLEG

Hoe ziet het woord dat je bedoelt eruit, als je het in het meervoud zet?  

Reserve leger wordt reservelegers, niet reserves legers. 

 

Moet dit woord aan elkaar of los?

1. sollicitatiebrief
2. sollicitatie brief

Moet dit woord aan elkaar of los?

1. praktijkervaring
2. praktijk ervaring

Moet dit woord aan elkaar of los?

1. hoveniersopleiding
2. hovenier opleiding

Is deze zin goed?

'Andere denken dat dit niet nodig is.'
(je doelt op andere mensen)

1. nee, het moet anderen zijn
2. ja, dit is goed

UITLEG

Gaat het over dingen, dan schrijf je een [e] aan het eind: 

De boeken die alle in de kast staan. Ik heb beide documenten ondertekend. 

Gaat het over mensen , dan gebruik je het woord met een [n] aan het eind. 

'Anderen denken dat dit niet nodig is.' 

NB

Noem je de mensen al in de zin, zoals 'de meeste studenten',  dan staat er al een [n] en dan hoef je het niet meer achter 'meeste' te plakken. 

Het staat ook wat raar: 'de meesten studenten'... en klinkt dat goed?

'De meeste studenten denken dat ze wel kunnen schrijven.'

1. nee, het moet meesten zijn
2. ja, dit is goed

VERWIJZEN / VERWIJSWOORDEN

Het meisje dat daar loopt

Mijn zusje .... om haar vriendje huilt

De jongen die naar haar kijkt

De tafel .... daar staat

Het bed dat twee meter breed is 

Een bed ... in het midden van de slaapkamer staat

Zie je een patroon? 

• de-woorden krijgen 'die'
• het-woorden krijgen 'dat'

Vul in 'dat' of 'die':
'Het gaat om snelheid ... je leert!'

UITLEG

'Snelheid' is net als 'vriendelijkheid' een 'de'- woord. Je verwijst naar de-woorden met [die]. 

De vis die zwemt. De troela die daar loopt. De gezelligheid die iedereen kent. 

Vul het correcte verwijswoord in:

'Mijn zusje .... hard huilt.'

1. die
2. dat

UITLEG

Het verwijswoord [dat] gebruik je bij het-woorden: zelfstandige naamwoorden met [het] als lidwoord.   

Het meisje dat in de bus zit. 

Jouw zusje dat haar knie stoot.

Het paard dat uit de wei wordt gehaald.

'Het schema [...] voor je ligt.'

1. die
2. dat

'Er is een systeem nodig [...] eindelijk werkt.'

1. die
2. dat

WAT?

Wanneer gebruik je nu 'wat'? Gelukkig niet zo vaak: 

→ wat verwijst naar het vorige deel van de zin, zoals hier: 

'De hele vakantie viel in het water, wat teleurstellend was'. 

→ wat verwijst naar iets onbepaalds, iets niet-specifieks:

'Het ergste wat mij kan overkomen'; 

'Het allermooiste wat ik ooit gezien heb'. 

'Alles wat ik had'.

'De verwachtingen van het contact tussen werknemer en werkgever wordt onderschat.'

1. Deze persoonsvorm (wordt) is goed
2. Deze persoonsvorm (wordt) is fout

UITLEG

Wat is het onderwerp in de zin 'de verwachtingen van het contact tussen X en Y wordt onderschat?' 

Oplossing:

• 'De verwachtingen van het contact tussen X en Y' is het onderwerp. 
• Verwachtingen is meervoud, dus is het worden ipv wordt. 

'De VS (kampen) met een hoge werkloosheid.'

UITLEG

'De VS kampt met hoge werkloosheid.' 

'De VS' is een afkorting en die staat altijd in het enkelvoud. 

Schrijf je de afkorting voluit, dan is het duidelijk meervoud: 'De Verenigde Staten kampen met hoge werkloosheid.' 'De Nederlandse Spoorwegen hebben last van bladeren op de rails.'

Sommige woorden staan altijd in meervoud. Dan is het een verzamelnaam zoals dat heet, zoals bij politie, jeugd, vee, familie.  

Let op: zie je [de politieman] en [het familielid]? Dan is dat enkelvoud.

'De schandalen in de kerk is ook een gevolg van de toegenomen democratisering.'

1. Deze persoonsvorm (is) is goed
2. Deze persoonsvorm (is) is fout

UITLEG

'De schandalen in de kerk is ook een gevolg van de toegenomen democratisering.' 

Wat is het onderwerp in deze zin?

 

Oplossing:

• 'De schandalen in de kerk' is het onderwerp.
• Schandalen is meervoud. Schrijf daarom zijn ipv 'is'. 

NA OF NAAR?

Ook zo lastig. 

Wanneer schrijf je 'na' en wanneer 'naar'?

Na het eten of naar het eten

Na Frankrijk of naar Frankrijk

Is daar een regel voor te bedenken? 

 

'... aanleiding van het voorval, schrijf ik u deze brief.'

1. naar
2. na

NAAR AANLEIDING VAN

Dit is een vaste uitdrukking, net als het zinnetje 'met andere woorden'. Het heeft ook een eigen afkorting: n.a.v. 

[naar] → een richting 

[na] → een tijd

Naar aanleiding van: je geeft een richting, je wijst naar de aanleiding. 

VERSCHIL spreek- en schrijftaal

Waarom is spreektaal niet gelijk aan schrijftaal?

Ik wou, wij wouden. 

Wat is het hele werkwoord?

Me fiets...

TIPS

Wees beleefd in je taalgebruik. Lees je teksten altijd na. 

1. je schrijft een zin (stijl en doel). 

2. je leest die zin na op persoonsvorm en onderwerp (grammatica). 

Je leest jouw tekst dus ten minste tweemaal. 

3. je checkt of je de opdracht helemaal hebt uitgevoerd.  

Zorg ervoor dat je samenhangend schrijft, dus met signaalwoorden. 

Schrijf een inleiding, kern en een slot. Elk deelonderwerp krijgt een eigen alinea, waarin je géén Enter(s) geeft. Wel erna: gebruik witregels tussen de alinea's. 

BEHOEFTENPEILING

werkwoordspelling 

woordspelling met trema: reeën, reëel

zij / hun / hen?

als / dan?

wat / dat

enige / enigste 

uitdrukkingen

Maar eerst... het belang van goed formuleren

(Arjen Lubach in Meppel)

HET SETJE 

ONDERWERP & PERSOONSVORM

Met andere woorden: als het onderwerp in het enkelvoud staat, schrijf je de persoonsvorm óók in het enkelvoud. Dat moet in het Nederlands. 

Andersom geldt hetzelfde: staat het onderwerp in het meervoud, dan schrijf je de persoonsvorm ook in het meervoud.

Dat lijkt makkelijk, maar let op bij een samengestelde zin! 

Waarom?

• TIP: kijk goed wat het onderwerp is! 

'De werkgever (reorganiseren), waardoor van werknemers aanpassing (worden) verwacht.' (tt)

In opkomst zijn oudere drinkers, zij hebben de neiging elke dag te drinken.

Goed of fout? 

UITLEG

'In opkomst zijn oudere drinkers, zij hebben de neiging elke dag te drinken.'

• Fout: Je gaat namelijk nieuwe informatie geven. Daar hoort een nieuwe zin bij. Het is daarom beter leesbaar met een punt na 'drinkers'.