2.1 Het verhaal van de gesteenten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Het verhaal van de gesteenten

Voorbereiding; neem W9 (opdracht 5 van par. 2.1 blz. 62) voor je en vul dit schema in tijdens deze presentatie.

Andere opdrachten kun je ook beantwoorden. 

Leerdoelen

Welke soorten gesteenten zijn er?

Wat zegt een gesteente over de geologische geschiedenis van een gebied?

(bij dit laatste leerdoel gebruik je feitelijk het actualiteitsbeginsel)

Soorten gesteente (hoofdvorm)

• Stollingsgesteente
• Sedimentgesteente 
• Metamorf gesteente

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt (Veel warmte)
• Uitvloeiingsgesteente;
    Basalt 
• Dieptegesteente;
    Graniet

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen; organogeen
• Vaak door kleine deeltjes (die eerder verweerd en geërodeerd zijn); klastisch

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier / zee
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Fossiel in sedimentgesteente

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

       Schist                      Steenkool                 Marmer  

Metamorfose betekent gedaanteverandering.

Metamorf gesteente ontstaat wanneer sedimentgesteente 

of stollingsgesteente onder hoge druk en/of temperatuur 

worden omgevormd tot een ander gesteente.       

     

Voorbeeld marmer

Let op, de druk wordt
steeds groter!

Schelpen > Kalksteen > Marmer

Voorbeeld leisteen

Let op, de druk wordt
steeds groter!

Klei > Schalie > Leisteen

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

Sedimentgesteente   Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

               

                         

Sedimentgesteente   Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

               

                         

Sedimentgesteente   Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

               

                         

Sedimentgesteente               Metamorf gesteente            Stollingsgesteente

               

                         Wat zijn de uiterlijke kenmerken 

                         van deze drie gesteentegroepen?

  Zandsteen                     Marmer                      Graniet

     Sediment-               Metamorf                  Stollings-

     gesteente.                gesteente                 gesteente

Sedimentgesteente   Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

De uiterlijke kenmerken weerspiegelen de ontstaanswijze:

- sedimentatie > wegzakken > samenpersen

- magma/lava > stolt

               

                         

Hoofdgroepen en subgroepen

Stollingsgesteenten: dieptegesteente en uitvloeiingsgesteente

Sedimentgesteente: organogeen en klastisch

Stollingsgesteenten

Dieptegesteente: in de aardkorst/mantel gestold (graniet)

Uitvloeiingsgesteente (basalt, lava)

Hoofdgroepen en subgroepen

Sedimentgesteente: klastisch, afgezet door rivieren en zee (nadat materiaal eerder door verwering en erosie afgebroken en verplaatst is).

Organogeen, overblijfselen van organismen die verstenen (kalksteen, veen)

OEFENGEDEELTE

De rest van deze LessonUp is om te oefenen met soorten gesteenten en te redeneren met behulp van de gesteentecyclus. 

Graniet is een voorbeeld van ......

1. een sedimentgesteente
2. een stollingsgesteente
3. metamorfgesteente

Leisteen (samengeperste klei) en zandsteen (samengeperst zand) zijn voorbeelden van een

1. sedimentgesteente
2. stollingsgesteente
3. metamorf gesteente

Wat voor soort gesteente is Conglomeraat?

1. Metamorf gesteente
2. Stollingsgesteente
3. Sedimentgesteente

Welk gesteente is dit?

1. sedimentgesteente
2. stollingsgesteente

in welk type gesteente kan je fossielen vinden?

1. sedimentair
2. metamorf
3. stollings

0

In welke drie hoofdgroepen kun je gesteenten indelen?

Gesteenten

Marmer is een metamorf gesteente. Uit welk gesteente is marmer ontstaan?

1. Granier
2. Kalksteen
3. Schalie
4. Zandsteen

Graniet en basalt zijn beide heel langzaam afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet en basalt zijn beide snel afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet is heel langzaam afgekoeld en basalt is snel afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet is snel afgekoeld en basalt is heel langzaam afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Schalie is oorspronkelijk ontstaan uit graniet. Beschrijf in drie logische stappen hoe uit graniet uiteindelijk schalie kan ontstaan.

Welk gesteente hoort er niet bij? Leg uit waarom niet.
leisteen – marmer – graniet