§2.9 Gesteentekringloop

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

startactiviteit

Welke gesteentes ken jij? 

Maak een lijstje, 

Je kunt ze zo invoeren

Noem (een paar) gesteentes

§2.9 gesteentekringloop

Leerdoelen

Je kent de drie groepen gesteenten met de bekendste twee voorbeelden uit iedere groep.

Je begrijpt hoe stollingsgesteenten, sedimentgesteenten en metamorfe gesteenten ontstaan.

Je begrijpt hoe de gesteentekringloop werkt als gevolg van de inwerking van endogene en exogene processen.

Je kunt de ontstaanswijze van gesteenten bepalen aan de hand van de kenmerken van het gesteente.

Soorten gesteente (hoofdvorm)

• Sedimentgesteente
  
•  Metamorf gesteente
• Stollingsgesteente

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier / zee
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Fossiel in sedimentgesteente

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt (Veel warmte)
• Basalt / Andesiet buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

       Schist                      Steenkool                 Marmer  

Metamorfose betekent gedaanteverandering.

Metamorf gesteente ontstaat wanneer sedimentgesteente 

of stollingsgesteente onder hoge druk en/of temperatuur 

worden omgevormd tot een ander gesteente.       

     

Voorbeeld marmer

Let op, de druk wordt
steeds groter!

Schelpen > Kalksteen > Marmer

Voorbeeld leisteen

Let op, de druk wordt
steeds groter!

Klei > Schalie > Leisteen

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

Sedimentgesteente    Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

               

                         

Sedimentgesteente    Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

               

                         

Sedimentgesteente    Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

               

                         

Sedimentgesteente               Metamorf gesteente            Stollingsgesteente

               

                         Wat zijn de uiterlijke kenmerken 

                         van deze drie gesteentegroepen?

  Zandsteen                     Marmer                      Graniet

     Sediment-               Metamorf                  Stollings-

     gesteente.                gesteente                 gesteente

Sedimentgesteente    Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

De uiterlijke kenmerken weerspiegelen de ontstaanswijze:

- sedimentatie > wegzakken > samenpersen

- magma/lava > stolt

               

                         

Graniet is een voorbeeld van ......

1. een sedimentgesteente
2. een stollingsgesteente
3. metamorfgesteente

Leisteen (samengeperste klei) en zandsteen (samengeperst zand) zijn voorbeelden van een

1. sedimentgesteente
2. stollingsgesteente
3. metamorf gesteente

Wat voor soort gesteente is Conglomeraat?

1. Metamorf gesteente
2. Stollingsgesteente
3. Sedimentgesteente

Welk gesteente is dit?

1. sedimentgesteente
2. stollingsgesteente

in welk type gesteente kan je fossielen vinden?

1. sedimentair
2. metamorf
3. stollings

0

In welke drie hoofdgroepen kun je gesteenten indelen?

Gesteenten

Stollingsgesteenten:

- basalt

- graniet

Sedimentgesteenten:

- kalksteen

- zandsteen

Metamorfe gesteenten:

- leisteen

- marmer

Absolute minimum om te onthouden: 

Stollingsgesteente: 

Basalt + Graniet

Sedimentgesteente:

Kalksteen + zandsteen

Metamorf gesteente: 

Marmer en Leisteen

Marmer is een metamorf gesteente. Uit welk gesteente is marmer ontstaan?

1. Granier
2. Kalksteen
3. Schalie
4. Zandsteen

Graniet en basalt zijn beide heel langzaam afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet en basalt zijn beide snel afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet is heel langzaam afgekoeld en basalt is snel afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Graniet is snel afgekoeld en basalt is heel langzaam afgekoeld.

1. Juist
2. Onjuist

Je ziet hier een metamorf gesteente. Welk gesteente is dit en waarom laat dit gesteente zich makkelijk splijten?

Schalie is oorspronkelijk ontstaan uit graniet. Beschrijf in drie logische stappen hoe uit graniet uiteindelijk schalie kan ontstaan.

Welk gesteente hoort er niet bij? Leg uit waarom niet.
schalie – zandsteen – gneis

Welk gesteente hoort er niet bij? Leg uit waarom niet.
leisteen – marmer – graniet

Welk gesteente hoort er niet bij? Leg uit waarom niet.


steenkool – marmer – zandsteen