ISMEN

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De opkomst van politieke-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Vorige les terughalen

Wanneer komen er politiek-maatschappelijke stromingen op?

1. 17e
2. 18e
3. 19e
4. 20e

Wat is een politiek-maatschappelijke stroming? Maak een goede zin van deze stukken uitleg.

1

2

3

4

hoe de samenleving eruit moet zien

Een verzameling van bij elkaar passende ideeën

en wat de rol van de staat daarin moet zijn

en overtuigingen over 

Noem uit je hoofd drie grote politieke oorzaken voor het ontstaan van de 'ismen'

Welke stroming ontstond als eerste na de Franse Revolutie?

1. Liberalisme
2. Nationalisme
3. Conservatisme
4. Socialisme

Welk motto uit de Franse Revolutie kun je koppelen aan het ontstaan van stromingen?

Wat wilden de overwinnaars van Napoleon bereiken tijdens het Congres van Wenen? Kies het foute antwoord!

1. Een 'Concert van staten'
2. Machtsevenwicht in Europa
3. Wettige vorsten aan de macht in Europa
4. Een balans van politieke stromingen in Europa

HW: Op welke manier komen het liberalisme, confessionalisme en socialisme voort uit de Sociale Kwestie?

Stromingen en de sociale kwestie

liberalisme: grote rol overheid voor uitbreiding kiesrecht/ gelijke rechten arbeiders (radicale stroming) (gematigden: vrijheid voor ondernemers)

confessionelen: christelijke arbeiders beschermen en weghouden van het socialisme

socialisme: sociale wetten en kiesrecht arbeiders (radicaal: klassenstrijd/revolutie)

socialisme

Socialisme

- gelijkheid

- bedenker: Karl Marx - 'Het communistisch manifest'

- idee: arbeiders in opstand > macht en bezit gelijk verdeeld

- NL: 1918 SDAP met Troelstra

- ontstaan: sociaaldemocratie > gelijkheid bereiken via wetten

- 20e eeuw: gewelddadig en totalitair communisme ontstaat

Welke uitspraak is NIET WAAR over het nationalisme?

1. Het was in NL vermengd met andere stromingen
2. Het leidde tot de eenheid van Duitsland in 1871
3. Het glorieuze verleden was erg belangrijk
4. Het nationalisme bestaat vandaag de dag niet meer

Nationalisme

- oorzaak: Rousseaus gedachtegoed over 'Algemene Wil'/volkssoevereiniteit

- oorzaak: broederschap > volk binnen één staat > natiestaat komt op

- oorzaak: Romantiek > gevoelens voor eigen volk/ verheerlijking nationale verleden en cultuur (tegenreactie rationele Verlichting)

Gevolgen 19e eeuw

- Opkomst nieuwe natiestaten: België (1830), Italië (1870), Duitsland (1871)

- Veelvolkerenrijken zoals Oostenrijk-Hongarije of Ottomaanse Rijk worden instabiel

- 20e eeuw: hypernationalisme (eigen volk beste)

Belangrijke Nederlanders binnen elke stroming. Wie is wie?

Pieter Jelles Troelstra

Aletta Jacobs

Johan Thorbecke

Abraham Kuyper

Confessionalisme en Feminisme

Wie hoort bij welke stroming?

Feminisme

Socialisme

Liberalisme

Confessionalisme

Katholieken in Nederland konden emanciperen dankzij...

1. hun strijd voor gelijke rechten
2. de katholieke beeldenstorm in 1870
3. gelijke rechten in de grondwet van 1848
4. de rechten die zij van de koning kregen

Katholieken

grondwet 1848: gaf gelijkheid

• vrijheid godsdienst 
• scheiding kerk en staat

gevolgen:

- nieuwe katholieke kerken

- katholieke scholen

Welk gevolg had deze katholieke emancipatie?

1. de protestanten wilden ook eigen scholen
2. ze gingen samenwerken met de protestanten
3. de protestanten gaven kerken terug aan de katholieken

(strenge) protestanten

bedreigd door liberale grondwet 1848

- katholieken zichtbaar in samenleving

- overheid bepaalde teveel 

Abraham Kuyper: leider protestantse partij

- eigen streng christelijke scholen en universiteit

- 'Soevereiniteit in eigen kring' (baas in eigen gezin/school)

Confessionalisme

- christenen (protestanten en katholieken)

- tegen de seculiere staat

- samenwerking in de schoolstrijd: overheid betaalt christelijke scholen

Wanneer komt er een einde aan de schoolstrijd?

1. 1848
2. 1914
3. 1917
4. 1923

Pacificatie 1917

Uitruil kiesrecht en schoolstrijd

Welke groepen wilden algemeen kiesrecht?

1. arbeiders en protestanten
2. arbeiders en katholieken
3. arbeiders en vrouwen
4. arbeiders, vrouwen en katholieken

Vrouwen wilden eind 19e eeuw veel veranderen. Welke hoort er NIET bij?

1. kiesrecht voor vrouwen
2. vrouwen kunnen ook betaald werken
3. gelijke verdeling huishoudelijke taken
4. vrouwen regelen hun eigen inkomen

Feminisme

Na Franse Revolutie weinig aanhang door:

• burgerlijk ideaal: vrouw blijft bij gezin (hoogst haalbare > rijken)
• handelingsonbekwaam (vrouwen ongeschikt voor alles buitenshuis)

eerste feministische golf (eind 19e/begin 20e eeuw)

-  gevoerd door rijke en gestudeerde vrouwen (tijd en geld)

- strijd vrouwenkiesrecht 

- vrouw kan ook werken en zich ontwikkelen

Tot wanneer waren vrouwen 'handelingsonbekwaam'?

1. 1935
2. 1946
3. 1950
4. 1956

Welke afbeelding hoort bij welke minderheid?

protestanten

vrouwen

arbeiders

katholieken