H6.5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

Leerdoelen 6.5

13. Je beschrijft de oorzaken en gevolgen van geringe genetische variatie in een populatie

14. Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem

Begrippen: fitness, inteelt, genetic drift, flessenhalseffect / bottleneckeffect, foundereffect, eilandtheorie

Verlies genetische variatie in kleine populaties

• In een (te) kleine populatie is vaak sprake van inteelt 

            weinig variatie in allelen, daardoor ook bij recombinatie = afname van genetische variatie

• genetic drift: 

          bepaalde genen zo zeldzaam in populatie dat ze door toeval verdwijnen

Gevolg:

• nakomelingen vaker homozygoot voor recessieve allelen.
• Dit leidt tot ziektes, aandoeningen, zwakker nageslacht

Uitsterven door gebrek variatie?

Wanneer genetische variatie van de populatie vermindert ..

.. is er minder mogelijkheid tot aanpassing aan een veranderende omgeving. 

Voor (natuurlijke) selectie is variatie nodig, dus is er een hoger risico op uitsterven wanneer voorkomende eigenschappen ongunstig blijken in de veranderende omgeving.

Genetic drift

De allelfrequentie van een populatie verandert door toeval.

• Bij een bosbrand gaan toevallig meer planten met rode dan met witte bloemen dood.
• Er worden toevallig meer individuen met rood haar geboren in een bepaalde periode (meer dan je zou verwachten op basis van de kansberekening).

                Dit verschijnsel heet genetic drift.

Populaties en genetische diversiteit

Twee evolutionaire mechanismen van genetic drift kunnen de genetische diversiteit van een populatie doen dalen/ veranderen:

• het flessenhalseffect 
• het foundereffect

Flessenhalseffect

Door een catastrofe wordt een deel van de populatie gedood. De genetische variatie na de catastrofe is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

    

Flessenhalseffect

Foundereffect

Een kleine groep uit een populatie emigreert en sticht een nieuwe populatie. 

De genetische variatie van de nieuwe populatie is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Verschil met natuurlijke 

Sterft een groot deel van een populatie en is er geen immigratie, dan is er sprake van een..

1. Flessenhalseffect
2. Founder effect

Als door toeval alleen leden van een populatie overleven die een recessieve genetische afwijking hebben, is dat het gevolg van..

1. Inteelt
2. Genetic drift

Een organisme dat via immigratie met zijn allelen de genetische variatie in een populatie verrijkt is..

1. geen genetic drift
2. wel genetic drift

Eilandtheorie

Beschrijft de biodiversiteit in relatie tot

• de grootte van een eiland (of een ander geïsoleerd ecosysteem)
• en de afstand tot het vaste land (of tot andere ecosystemen).

BINAS 93C

de grootte van het eiland

Grootte van het eiland beïnvloedt de snelheid van uitsterven.

• Klein eiland: weinig niches -> veel concurrentie -> soorten sterven sneller uit -> je houdt minder soorten over
• Groot eiland: veel niches -> minder concurrentie -> soorten sterven minder snel uit -> je houdt meer soorten over

Groene lijnen in de grafiek.

de afstand tot het vasteland

Afstand van het eiland tot het vasteland (bron van migratie)

• Dichtbij: veel immigratie 
• Ver weg: weinig immigratie (moeilijker bereikbaar)

de grootte van het eiland speelt ook een rol

Rode lijnen in de grafiek.

immigratie is zich vestigen en voortplanten

Op welk eiland heb je uiteindelijk de meeste soorten?

En op welk eiland de minste?

Hoe komt dat?

er ontstaat een dynamisch evenwicht

De evenwichtstoestand is een dynamisch evenwicht: 

• als er soorten verdwijnen stijgt de immigratie tot het evenwichtspunt
• als er teveel soorten zijn zullen er soorten gaan uitsterven (door concurrentie)

Bij kolonisatie van 2 even grote eilanden, leeft het grootste aantal soorten op het eiland ...

1. dichtbij het vaste land
2. ver van het vaste land

Welke twee eigenschappen van eilanden zijn volgens de eilandtheorie bepalend voor soortenrijkdom?

1. Immigratie van organismen en onderlinge afstand
2. Onderlinge afstand en grootte
3. Grootte en uitsterven van soorten
4. Uitsterven van soorten en immigratie van organismen

Als er 0 soorten zijn op een eiland is de immigratie het hoogst.

1. Juist
2. Onjuist

Op een groot eiland is meer immigratie dan op een klein eiland

1. Juist
2. Onjuist

Op een groot eiland kunnen meer soorten leven dan op een klein eiland.

1. Juist
2. Onjuist

Er leven meer soorten op een nabij gelegen eiland dan op een veraf gelegen eiland, omdat de kans op uisterven op een veraf gelegen eiland groter is.

1. Juist
2. Onjuist

Op een klein dichtbij gelegen eiland is de soortensamenstelling groter dan op een ver groot eiland.

1. Juist
2. Onjuist

video Exoten - verdieping

1. Wat zijn exoten?

2. Wat betekent pelagisch?

3. Op welke manier(en) kunnen toeristen zorgen voor een verstoring van het ecosysteem?

4. Wat is een dingo?

5. Hoe is de dingo in Australië terecht gekomen?

6. Waarom zijn reuzenpadden geintroduceerd in Australië?

7. Hoe bedreigen reuzenpadden in Australië het ecosysteem?

invasieve 

exoten

Japanse duizendknoop

halsbandparkieten

Amerikaanse rivierkreeft

wasbeer

Huiswerk

Maak de gewone opgaven van 6.5 

Wanneer je het lastig vindt, kan het helpen de herhalingsopgaven (zoals 54) ook te maken.