6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Nieuwe en kwetsbare populaties

Ecosysteem/ habitat/ niche

Een ecosysteem bevat verschillende habitats.

En verschillende niches binnen de habitats.

Soorten kunnen naast elkaar leven binnen habitats, hun onderlinge relatie blijkt uit hun niches. 

Bij overlapping in niche is er concurrentie.

Ecosysteem/ habitat/ niche

Soort A en B leven deels in

hetzelfde habitat.

Dit betekent nog niet dat ze 

directe invloed op elkaar 

hebben.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Ecosysteem/ habitat/ niche

Overlapt de niche dan is sprake

van concurrentie.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Symbiose

= langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Mutualisme:  +/+

Parasitisme:   +/-

Commensalisme:  +/0  

Symbiose: Epifytisme

plant 1: epifyt

plant 2: 

Homo sapiens sapiens en
Homo sapiens neanderthalensis
zijn twee verschillende soorten.

1. Goed
2. Fout

De levende organismen in een bepaald gebied vormen samen een populatie.

1. Goed
2. Fout

Bij commensalisme hebben beide soorten voordeel van de symbiose.

1. Goed
2. Fout

Een kievit en een reiger hebben dezelfde habitat.

1. Goed
2. Fout

Een niche hangt af van abiotische en biotische factoren.

1. Goed
2. Fout

Een mens is een voorbeeld van een abiotische factor.

1. Goed
2. Fout

Planten met dezelfde niche zijn elkaars concurrenten als ze in hetzelfde ecosysteem leven.

1. Goed
2. Fout

In een voedselketen staat de pijl in de richting van een predator.

1. Goed
2. Fout

Een voedselweb kan met schimmels beginnen.

1. Goed
2. Fout

Een kreeft die gebruik maakt van een leeg slakkenhuis van een wulk is een voorbeeld van commensalisme.

1. Goed
2. Fout

Schimmels zijn altijd parasieten.

1. Goed
2. Fout

Een eekhoorn in een hol van een boom is een voorbeeld van een epifyt.

1. Goed
2. Fout

Twee hondenrassen hebben dezelfde binominale naam.

1. Goed
2. Fout

Hoe wordt de relatie genoemd tussen zeester en zeeslak?

1. concurrentie
2. producent-consument- relatie
3. predator-prooi-relatie
4. parasitisme

Noem drie factoren die van invloed kunnen zijn op de grootte van de populatie prooidieren.

Leerdoelen 6.5

13. Je beschrijft de oorzaken en gevolgen van geringe genetische variatie in een populatie

14. Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem

+ je kunt de volgende begrippen uitleggen: fitness, inteelt, genetic drift, flessenhalseffect / bottleneckeffect, foundereffect, eilandtheorie

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: fitness, inteelt, genetic drift, flessenhalseffect / bottleneckeffect, stichtereffect / foundereffect, eilandtheorie
• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken
• je weet welke binas-tabellen bij het onderwerp horen en informatie uit deze tabellen halen en gebruiken

Verlies genetische variatie in kleine populaties

• In een (te) kleine populatie is vaak sprake van inteelt 

            weinig recombinatie van allelen = afname genetische variatie

• genetic drift: 

          bepaalde genen zo zeldzaam in populatie dat ze door toeval verdwijnen

Gevolg:

• nakomelingen vaak homozygoot voor recessieve allelen => ziektes, aandoeningen, zwakker nageslacht

Uitsterven door gebrek variatie?

•  Als de genetische variatie van de populatie vermindert ..
• .. is er minder mogelijkheid tot aanpassing aan een veranderende omgeving. 

                      voor (natuurlijke) selectie is variatie nodig

• Dus is er een hoger risico op uitsterven wanneer voorkomende eigenschappen ongunstig blijken.

Genetic drift

De allelfrequentie van een populatie verandert door toeval.

• Bij een bosbrand gaan toevallig meer planten met rode dan met witte bloemen dood.
• Er worden toevallig meer individuen met rood haar geboren in een bepaalde periode (meer dan je zou verwachten op basis van de kansberekening).

                Dit verschijnsel heet genetic drift.

Populaties en genetische diversiteit

Twee evolutionaire mechanismen van genetic drift kunnen de genetische diversiteit van een populatie doen dalen/ veranderen:

• het flessenhalseffect
• het foundereffect

het flessenhalseffect

• Door een catastrofe wordt een deel van de populatie gedood. 
• De genetische variatie na de catastrofe is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

                  NB: Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Flessenhalseffect

het foundereffect

• Een kleine groep uit een populatie emigreert en sticht een nieuwe populatie.
• De genetische variatie van de nieuwe populatie is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

              NB: Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Verschil met natuurlijke 

Sterft een groot deel van een populatie en is er geen immigratie, dan is er sprake van een..

1. Flessenhalseffect
2. Founder effect

Als door toeval alleen leden van een populatie overleven die een recessieve genetische afwijking hebben, is dat het gevolg van..

1. Inteelt
2. Genetic drift

Een organisme dat via immigratie met zijn allelen de genetische variatie in een populatie verrijkt is..

1. geen genetic drift
2. wel genetic drift

Eilandtheorie

Beschrijft de biodiversiteit in relatie tot

• de grootte van een eiland (of een ander geïsoleerd ecosysteem)
• en de afstand tot het vaste land (of tot andere ecosystemen).

BINAS 93C

de grootte van het eiland

Grootte van het eiland beïnvloedt de snelheid van uitsterven.

• Klein eiland: weinig niches -> veel concurrentie -> soorten sterven sneller uit -> je houdt minder soorten over
• Groot eiland: veel niches -> minder concurrentie -> soorten sterven minder snel uit -> je houdt meer soorten over

Groene lijnen in de grafiek.

de afstand tot het vasteland

Afstand van het eiland tot het vasteland (bron van migratie)

• Dichtbij: veel immigratie 
• Ver weg: weinig immigratie (moeilijker bereikbaar)

de grootte van het eiland speelt ook een rol

Rode lijnen in de grafiek.

immigratie is zich vestigen en voortplanten

Op welk eiland heb je uiteindelijk de meeste soorten?

En op welk eiland de minste?

Hoe komt dat?

er ontstaat een dynamisch evenwicht

De evenwichtstoestand is een dynamisch evenwicht: 

• als er soorten verdwijnen stijgt de immigratie tot het evenwichtspunt
• als er teveel soorten zijn zullen er soorten gaan uitsterven (door concurrentie)

Bij kolonisatie van 2 even grote eilanden, leeft het grootste aantal soorten op het eiland

1. dichtbij het vaste land
2. ver van het vaste land

Welke twee eigenschappen van eilanden zijn volgens de eilandtheorie bepalend voor soortenrijkdom?

1. Immigratie van organismen en onderlinge afstand
2. Onderlinge afstand en grootte
3. Grootte en uitsterven van soorten
4. Uitsterven van soorten en immigratie van organismen

video Exoten

1. Wat zijn exoten?

2. Wat betekent pelagisch?

3. Op welke manier(en) kunnen toeristen zorgen voor een verstoring van het ecosysteem?

4. Wat is een dingo?

5. Hoe is de dingo in Australië terecht gekomen?

6. Waarom zijn reuzenpadden geintroduceerd in Australië?

7. Hoe bedreigen reuzenpadden in Australië het ecosysteem?

invasieve 

exoten

Japanse duizendknoop

halsbandparkieten

Amerikaanse rivierkreeft

wasbeer