Poëzie les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Als je een pagina uit een roman vergelijkt met een pagina uit een dichtbundel. Wat valt je dan op?

Poezië

Versregels

De regels in een gedicht noem je versregels, dit kunnen hele zinnen zijn, maar vaker komt het voor dat zinnen binnen een gedicht over meerdere versregels doorlopen. 

Strofe

Versregels staan in groepjes bij elkaar. Een groepje bij elkaar horende versregels is een strofe. De verschillende strofen worden van elkaar gescheiden door witregels

Strofevormen

Meestal bestaat een strofe uit meerdere versregels. 

Benaming van de strofen is afhankelijk van het aantal versregels dat een strofe telt.

Strofevormen

2 vs. - distichon

3 vs. - terzine

4 vs. - kwatrijn

5 vs. - kwintet

6 vs. - sextet

7 vs. - septet

8. vs. - octaaf

Voor Ari

Gedicht van Jules Deelder 

blz 119

Op de volgende slide 'lees' hij het zelf voor. 

Uit hoeveel strofes bestaat het gedicht 'Voor Ari' van Jules Deelder?

1. 1
2. 2
3. 8
4. 9

Hoeveel versregels heeft elke strofe?

1. 11
2. 8
3. 2
4. 1

Hoe noemen we deze strofevorm?

1. distichon
2. terzine
3. kwatrijn
4. kwintet

Enjambement

Een versregel wordt afgebroken op een plaats waar geen vanzelfsprekend einde van de versregel is (een natuurlijk pauzemoment of leesteken). Het gevolg is dat de woorden voor en na het enjambement nadruk krijgen en dat er extra betekenis kan worden opgeroepen. 

Strofe uit 'Foto' van H. de Coninck

Alles is ver. En de liefste dingen nog verder.

Maar door het verleden wordt het bij elkaar

gehouden, als schapen door een herder.

Enjambement

nadruk op:

elkaar

gehouden

Maar is het functioneel?

(ander) kenmerk gedicht

rijm -> klankovereenkomst

Soorten rijm

Soorten rijm

Eindrijm

Woorden op het einde van de versregel zijn gelijkluidend

Rijmschema

Bij eindrijm kun je een rijmschema opstellen. Woorden die gelijkluidend zijn, geef je dezelfde letter. 

Gepaard rijm: AABB

Omarmend rijm: ABBA

Gekruist rijm: ABAB

Volrijm

De beklemtoonde klinker en de daaropvolgende medeklinkers komen met elkaar overeen. Bijv. gruwelijk - huwelijk

Halfrijm

Alleen de klinkers of de medeklinkers rijmen. 

Twee vormen halfrijm: 

1. Alliteratie: beginmedeklinkers komen overeen.

Bijv. Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindenlaan.

2. Assonantie: de beklemtoonde klinkers zijn gelijkluidend
.

Bijv. Haast dravend en vaak hakend in de mat.

Een dichtvorm -> sonnet

zie blz 140

Een vaste dichtvorm met de volgende kenmerken:

- 14 vs.

- 4 strofen, 4-4-3-3

- Twee kwatrijnen en twee terzetten (octaaf en sextet)

- Vast rijmschema, octaaf en sextet verschillen in rijmschema van elkaar

- Inhoudelijke wending (tegenstelling), noemen we ook wel een chute

Een dichtvorm -> vrij vers

Gedichten zonder een bepaalde vaste gedichtvorm. Dit houdt in dat het aantal strofe en de strofevormen variabel zijn. Vaak ook geen vast rijmschema op te stellen.

Huiswerk:

Ga aan de slag met "No Second Troy" 

Volgende les is dit af.