Spelling H3:Tussenletters bij samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 4

M4 Hoofdstuk 3/4 taalverzorging

Tussenletters bij samenstellingen

verwijswoorden

Spelling algemeen:

- Je weet hoe je samenstellingen maakt en wanneer je een tussenletter gebruikt.

- Je weet wanneer je een apostrof (hoge komma) gebruikt.

- Je weet wat een samentrekking is.

Wat is een
samenstelling?

Samenstellingen

Een samenstelling is het aan elkaar plakken van twee (of meer) woorden: Het tweede woord is het belangrijkste woord en bepaalt de betekenis.

Telefoon + oplader = telefoonoplader

Playstation + console = Playstationconsole

Dorp + straat = dorpsstraat

Maan + schijn = maneschijn

Wat zijn de regels bij tussenletters?

Er zijn diverse vormen van samenstellingen:

- Geen tussenletter                     telefoonhoesje - tafelpoot

- Tussenletters -en-                    bloemenwinkel - leerlingenraad

- Tussenletter -e-                         apetrots - gemeentebestuur

- Tussenletters -s-                       koningszoon - personeelschef

Belangrijk: het eerste deel van de samenstelling bepaalt de regel!

Soms schrijven we samenstellingen verkeerd...

omdat we bij het Engels gewend zijn samenstellingen los te schrijven.

bus driver                                            buschauffeur

Wat is het meervoud van seconde?

1. seconde
2. secondes
3. secondes/seconden
4. seconden

Het meervoud van kip:

1. kippen
2. kippes

Soep met kip heet:

1. kippensoep
2. kippesoep

Het meervoud van groente:

1. groentes
2. groenten
3. groentens
4. groentes/groenten

Soep met groente:

1. groentesoep
2. groentensoep

Je schrijft de tussenletter -(e)n-:

Als het eerste deel van de samenstelling een znw is dat alleen meervoud op -n of -en heeft.

rozenstruik

eendenkooi

getuigenverklaring

Je schrijft een tussenletter -e-:

- Als het eerste deel  geen meervoud heeft

rijstepap, ereplek

- Als het eerste deel alleen een meervoud op -s heeft

horlogemaker

- Als het eerste deel een meervoud op -s en -n heeft

secondewijzer/ groentesoep

Je schrijft een tussenletter -e-:

- Als het eerste deel een werkwoord of versterkend woord is

dronkelap, beresterk

- Als het eerste deel een uniek persoon of een unieke zaak is

zonnescherm, Koninginnedag

Je schrijft een tussenletter -s-:

- als je die klankt hoort

Tip: hoor je de klank niet, omdat het tweede woorddeel begint met een s-klank?  Verander dan het tweede woorddeel en je hoort de tussenletter duidelijker.

Station+ chef - stationsplein ......... dus stationschef

Tussenletters

1. Spinnewiel
2. Spinnenwiel

Wat is juist?

Tussenletters bij samenstellingen

1. zonnenscherm
2. zonnescherm

Tussenletters

1. hondeweer
2. hondenweer

tussenletter

1. hogenschool
2. hogeschool

Tussenletters

1. reuzeleuk en dorpsstraat
2. reuzenleuk en dorpstraat
3. reuzenleuk en dorpsstraat
4. reuzeleuk en dorpstraat

Wat is juist?

Tussenletters bij samenstellingen

1. huilenbalk
2. huilebalk

tussenletter

1. rijstenpap en stekeblind
2. rijstenpap en stekenblind
3. rijstepap en stekenblind
4. rijstepap en stekeblind

tussenletter

1. zonnenschijn en groentensoep
2. zonneschijn en groentensoep
3. zonneschijn en groentesoep
4. zonnenschijn en groentesoep

Verwijswoorden

Leerdoelen

• weet je wat verwijswoorden zijn.
• kun je uitleggen welke verwijswoorden naar de-woorden en het-woorden verwijzen.
  

• kun je in een tekst/zin aangeven of een verwijswoord goed of niet goed gebruikt wordt. 

• kun je bij het schrijven van een tekst verwijswoorden op een goede manier gebruiken. 

DEZE, DIE, DIT, DAT

Dit zijn verwijswoorden.

Ezelsbruggetje:

• dezE en diE gebruik je bij dE-woorden.

• diT en daT gebruik je bij heT-woorden.

de-woorden

Een zelfstandig naamwoord waar het lidwoord de bij staat, 

is een mannelijk of vrouwelijk woord 

of een woord in het meervoud. 

Daar kun je naar verwijzen met de 

aanwijzende voornaamwoorden deze en die.

dE eindigt op een E - dezE en diE eindigen ook op een E

het-woorden

Een zelfstandig naamwoord waar het lidwoord het bij staat, 

is een onzijdig woord. 

Daar kun je naar verwijzen met de 

aanwijzende voornaamwoorden dit en dat.

heT eindigt op een T - diT en daT eindigen ook op een T

Kies het juiste verwijswoord:

1. Eén huiswerkopdracht was zo moeilijk dat de helft die/dat 

 niet heeft gemaakt.

2. Ons vakantieadres heb ik hier, maar die/dat blijkt niet te kloppen.

3. Mijn zomerjas is kapot en daarom breng ik dit/deze terug naar de winkel.

Kies het juiste verwijswoord.

1. Eén huiswerkopdracht was zo moeilijk dat de helft die 

 niet heeft gemaakt.

2. Ons vakantieadres heb ik hier, maar dat blijkt niet te kloppen.

3. Mijn zomerjas is kapot en daarom breng ik deze terug naar de winkel.

Als je naar een het-woord verwijst, verwijs je met dit/dat.

1. Ja, dat klopt!
2. Hmm, nee klopt niet.

Als je verwijst naar een het-woord, verwijs je met de volgende verwijswoorden:

1. deze en die
2. deze en dat
3. dat en dit
4. dit en die

Naar het-woorden verwijs je met

1. Deze en dat
2. Dit en dat
3. Deze en die
4. Die en dat

Als je verwijst naar een de-woord, verwijs je met de volgende verwijswoorden:

1. deze en dat
2. dat en dit
3. deze en die
4. dit en die

Aan de slag!

Maken hoofdstuk 4 blz. 114 opdr. 1t/m3 en opdr 5 en 6