uitleg werkwoordspelling en leestekens

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-4

We gaan nu 10 minuten lezen

Lesdoelen

Je kent de regels voor werkwoordspelling: tegenwoordige tijd, verleden tijd en voltooid verleden tijd

Je weet hoe je hoofdletters en leestekens gebruikt. 

Wat gaan we doen?

• Oefentoets nakijken
• Extra uitleg over werkwoordspelling, hoofdletters en leestekens. 
• Pak je schrift en maak aantekeningen
• Weet je dit al? Dan werk je zelfstandig en stil in de app werkwoordspellen. 

Huiswerk

Elke dag kwartier in app werkwoordspelling. Anderhalf uur totaal. 

Gelukt?

Oefentoets nakijken

Pak een pen in een andere kleur (groen, rood). 

Leg je schrift klaar.

Verder alles van tafel. 

Noteer het aantal punten per vraag links in de kantlijn

Zet rechts een duidelijk kruis bij vragen die je fout hebt. 

Werkwoordspelling 

Weet je dit al? Dan werk je zelfstandig en stil verder in de app werkwoordspellen. 

Persoonsvorm

In elke zin staan werkwoorden. 

Een van deze werkwoorden is de persoonsvorm.

Hoe vind je de persoonsvorm?

Basis persoonsvorm: de stam!

Als je een werkwoord goed wilt schrijven, begin je bij de stam. De stam van het werkwoord is het hele werkwoord zonder -en. Vaak lijkt de stam op de ik-vorm, maar ze zijn niet altijd gelijk!

Gebiedende wijs

Regel: 

• alleen de stam, zowel in het enkelvoud als meervoud;
  
• er mag geen onderwerp in de zin staan.

Voorbeelden:

Fiets nu naar de bakker en haal een brood.

Blijf staan, verroer je niet en hou daarmee op.

Let op de stam die eindigt op -z/-v

stam eindigt op -z → ik-vorm op -s 

stam eindigt op -v → ik-vorm op -f

persoonsvorm tegenwoordige tijd

Er zijn twee soorten werkwoorden: sterke en zwakke

Sterke werkwoorden:

Veranderen van klank als de tijd verandert.

Lopen - liepen

Zwemmen - zwommen

Zwakke werkwoorden:

Klinken het zelfde in verschillende tijden:

Huilen - huilden

Fietsen - fietsen

Persoonsvorm - vt

Het voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord

- gebruik je voor handelingen die afgerond zijn. 

- staat meestal achteraan in de zin.

- wordt  altijd gebruikt in combinatie met een hulpwerkwoord (zijn, hebben en worden).

Voltooid deelwoord

Regel:

Het voltooid deelwoord (vd):

•  gebruik je als een gebeurtenis klaar is;
• begint vaak met ge-, soms ook met ont-, be-, ver-;
• heeft een hulpwerkwoord nodig: zijn, worden, hebben;
• eindigt vaak op een 't' of 'd';
• bij sterke werkwoorden soms op '-en'.

Hoe vorm je het voltooid deelwoord

- Een voltooid deelwoord begint bijna altijd met GE -  

- Bij zwakke/klankvaste of regelmatige werkwoorden is de regel: GE + IK-VORM + T of +D 

Voorbeeld: ik heb GE+BEL+D; hij heeft iets GE+PAK+T

- Als je niet weet of het voltooid deelwoord van een zwak werkwoord op een t of op een d eindigt, kun je 't ex kofschip gebruiken.

Voorbeelden:

Hij heeft op zijn kleine broertje gepast.

• de stam van passen: pass, (ik-vorm = pas)
• laatste letter van de stam: S.
• de laatste letter in het  't ex kofschip? Ja , dan  ge + pas + t (gepast)

Meneer Jansen is onlangs verhuisd naar Alkmaar.

• de stam van verhuizen: verhuiZ, (ik-vorm = verhuis)
• laatste letter van de stam: Z.
• de laatste letter in het 't ex kofschip? Nee ---> verhuis + d --> verhuisd

Voltooide deelwoorden 

Sommige werkwoorden beginnen met ge-, be-, ver-, ont- of her-

Deze werkwoorden krijgen geen extra GE- toegevoegd.

• gebruiken --> Hij heeft pennen gebruikt.
• bekennen --> Hij heeft bekend.
• verkennen --> Hij heeft de omgeving herkend.
• ontkennen --> Hij heeft de beschuldiging ontkend.
• herkennen --> Hij heeft de misdaad bekend.

Let op:

Soms hoor je het verschil niet tussen een persoonsvorm en VD.

Controleer altijd of er sprake is van een PV!

• Hij herkent de geur van brood.

Controle: Hij herkende ...., zij herkennen..... De persoonsvorm verandert --> herkent = PV TT

• Hij heeft  de geur van brood herkend.
• Controle: Hij had ..... herkend. Zij hebben ... herkend.  De persoonsvorm verandert , herkend niet --> herkend = VD

Infinitief

De infinitief

• Je noemt dit ook wel: het hele werkwoord of de woordenboekvorm.

• Een infinitief heeft géén onderwerp bij zich en kan niet van tijd veranderen. (zoals de persoonsvorm)

Voorbeelden

Ik stond met hem te PRATEN. / Ik sta met hem te PRATEN. 

Terwijl ik aan het schrijven was, luisterde ik naar de tv. / Terwijl ik aan het schrijven ben, luister ik naar de tv.

Dat kan niet waar zijn!

In de volgende zinnen is er GEEN sprake van een infinitief, maar van een persoonsvorm:

Wij praten met onze klasgenoten. / Wij praatten met onze klasgenoten

Zij maken een toets./ Zij maakten de toets.

De infinitief

Meestal staat er '(om) te' of 'aan het' voor het infinitief. 

• Hij zit zich te vervelen.   
• Ben je nou weer huiswerk aan het maken? 

Er kunnen ook meerdere infinitieven in een zin staan.

• We willen (=pv) morgen aan het strand gaan lopen.

DUS na '(om) te' of 'aan het' is een werkwoord altijd een infinitief.

Gebiedende wijs

• wordt gebruikt in zinnen die een 'bevel' uitdrukken;
• het onderwerp ontbreekt in deze zinnen;
• de gebiedende wijs staat altijd op de eerste plaats:

(1) Luister naar me!

(2) Blijf er toch ook met je vingers van af!

Hoofdletters en leestekens

Doel van hoofdletters en leestekens is om een tekst leesbaar te maken.

Hoofdletters en leestekens

Hoofdletters:

- Aan het begin van een zin. -> Ik heb zin in vakantie.

- Bij namen -> Ans van der Meer, of 

mevrouw A. van der Meer, of 

mevrouw Van der Meer

-  Bij woorden die bij aardrijkskundige namen zijn afgeleid ->

Groningse, Spaans, Zuid-Afrikaanse

Hoofdletters

Let op! 

             GEEN hoofdletters bij:

         - namen van dagen, maanden, seizoenen en windstreken ->

         vrijdag, maart, lente, westen

Hoofdletters

Let op! 

             GEEN hoofdletters bij:

         - namen van dagen, maanden, seizoenen en windstreken ->

         vrijdag, maart, lente, westen

Zo gebruik je leestekens

• punt na een zin: Ik zit in een band.
• vraagteken na een vraag: Welke liedjes zingen jullie?
• uitroepteken voor extra nadruk: Dat is fantastisch!
  
  
• 
  
• 
  

Oefenen?

ga naar: app werkwoordspellen in Blink

of naar de spellingsapp hoofdstuk 5.1, 5.2 en 5.3

Of naar www.cambiumned.nl

Zo gebruik je leestekens

• komma: tussen twee persoonsvormen: Als je wint, mag je door naar de finale.
• komma: voor verbindingswoorden: doordat, maar, nadat, omdat, terwijl, voordat, want, zodat, zodra.

                Maar niet voor -en en -of

Aan de slag

Plot app SPELLEN  

Hoofdstuk 5 Wel of geen hoofdletter

Hoofdstuk 6 Leestekens