Gebergtevorming

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Hoe ontstaan gebergten?

Bergen

Opbouw aarde 

De lithosfeer is opgebouwd uit tektonische platen.

De meeste platen bestaan zowel uit continentale als oceanische korst.

Er bestaan 2 soorten aardkorst: oceanisch en continentaal

Oceanische korst is het type korst dat zich onder de oceanen bevindt.

De dikte varieert tussen 4 en 10 km.

Oceanische korst is voornamelijk opgebouwd uit basalt.

Er bestaan 2 soorten aardkorst: oceanisch en continentaal

Continentale korst is het type korst dat zich onder de continenten bevindt.

De dikte varieert tussen van 30-40 km normaal tot 80 km onder gebergtes.

Continentale korst is voornamelijk opgebouwd uit graniet.

Welke soort korst is het dikst?

1. Oceanische korst
2. Continentale korst

Welke soort korst is het zwaarst?

1. Oceanische korst
2. Continentale korst

Alhoewel de oceanische korst dunner is dan de continentale korst, is ze wel zwaarder dan de continentale korst.

Dit is belangrijk voor het vervolg van de leerstof.

Kaft pag. 29

media.hhmi.org

Er zijn 3 mogelijke soorten horizontale plaatbewegingen:

Platen bewegen naar elkaar

= Convergente of destructieve plaatgrenzen

Platen bewegen van elkaar weg

= Divergente of constructieve plaatgrenzen

Platen bewegen langs elkaar heen

= Transforme of conservatieve plaatgrenzen

Divergente of constructieve plaatgrenzen:

Platen bewegen uit elkaar.

Tijdens de vorige les zagen jullie het proces van de spreiding van de oceaanbodem. Dit is een voorbeeld van divergente of constructieve plaatgrenzen.

Convergente of destructieve plaatgrenzen:

Platen bewegen naar elkaar toe.

3 mogelijke scenario’s

• Oceanische lithosfeer botst met continentale lithosfeer

• Oceanische lithosfeer botst met oceanische lithosfeer
  

• Continentale lithosfeer botst met continentale lithosfeer
  

Trog

De oceanische korst is zwaarder dan de continentale korst, dus de oceanische lithosfeer zal onder de continentale lithosfeer in de asthenosfeer duiken. Men noemt dit subductie.

Dit vormt een diepe trog.

Scenario 1:  Oceanische lithosfeer botst met continentale lithosfeer

Scenario 2:  Oceanische lithosfeer botst met oceanische lithosfeer

Trog

(trench)

De oceanische lithosfeer van de ene plaat zal onder de oceanische lithosfeer van de andere plaat in de asthenosfeer duiken. 

Dus ook hier treedt er subductie op en wordt er een diepe trog gevormd.

Een voorbeeld van zo'n trog is de Marianentrog aan Japan. Dit is het diepste punt in onze oceanen, maar liefst 11 km diep!

In 2012 was James Cameron (regisseur van onder andere Titanic en Avatar) de eerste persoon die in een eenpersoons duikboot tot op de bodem van de Marianentrog dook.

In mei 2019 werd tijdens een duik een plastiek zak gevonden op de bodem van de Marianentrog. Dus helaas heeft de plastiekvervuiling ook al een weg gevonden naar het meest afgelegen punt op aarde.

Scenario 2:  Oceanische lithosfeer botst met oceanische lithosfeer

Trog (trench)

Vulkanische

eilandboog

Ook hier zal het gesteente dat in de asthenosfeer duikt, smelten, en zal er magma naar boven stijgen.

In plaats van een vulkanische boog op het land, ontstaat er nu een vulkanische eilandboog.

Een voorbeeld van zo'n vulkanische boog op land is de Andes, het gebergteketen in het westen van Zuid-Amerika.

Een voorbeeld van zo'n vulkanische eilandboog zijn de Fiji eilanden, ten Oosten van Australië.

Een groot deel van de Grote Oceaan wordt begrensd door subductiezones, troggen, vulkanische eilandbogen en vulkanische landbogen.

Dit wordt de Ring van Vuur (Ring of Fire) genoemd.

Dit gebied wordt gekenmerkt door zeer veel vulkanische activiteit en aardbevingen.

Scenario 3:  Continentale lithosfeer botst met continentale lithosfeer

De continentale lithosfeer van de ene plaat zal onder de continentale lithosfeer van de andere plaat in de asthenosfeer duiken. 

Hierdoor zal een klein beetje subductie, maar vooral gebergtevorming (orogenese) plaatsvinden.

Scenario 3:  Continentale lithosfeer botst met continentale lithosfeer

Doordat de continentale korst vooral gaat plooien en gebergtes vormen, krijg je minder opsmelting van het gesteente, en dus ook minder vulkanische activiteit.

Dit gebied wordt wel gekenmerkt door aardbevingen.

Een voorbeeld van gebergtevorming door het botsen van twee platen met continentale korst, is de Himalaya.

Samenvatting van de convergente plaatgrenzen. Sleep de juiste naam naar het juiste nummer.

Vulkanische landboog

Gebergtevorming

Vulkanische eilandboog

Transforme of conservatieve plaatgrenzen:

Platen bewegen langs elkaar heen.

Door de zijdelingse bewegingen van de twee platen, komt er heel wat wrijving en spanning in de twee platen.

Dit leidt tot aardbevingen en transformbreuken.

Een voorbeeld van zo'n transformbreuk is de San Andreas breuk in California.

Laten we even herhalen welke plaatbewegingen er bestaan.

Sleep de juiste naam naar het juiste nummer.

Platen bewegen uit elkaar

Platen bewegen langs elkaar heen

Platen bewegen naar elkaar toe

Conservatieve plaatranden

Transforme plaatranden

Destructieve plaatranden

Convergente plaatranden

Divergente plaatranden

Constructieve plaatranden

Kaft pag. 30

Ontstaan van bergen

Plooiingsgebergte

Kaft pag. 31 - 33