11 erfelijkheid 11.5 erfelijke aandoeningen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

11.5 erfelijke aandoeningen

Begrippen

Stambomen

Aangeboren aandoeningen

Erfelijkheidsvoorlichting

Opdrachten

Afsluiten

Criteria

Je tekent en je interpreteert een familiestamboom over een erfelijke eigenschap.

Je legt uit hoe aangeboren aandoeningen kunnen ontstaan.

Je legt uit wat het verschil is tussen een recessief en een dominant overervende aandoening.

Begrippen

stamboom

aangeboren aandoening

erfelijke aandoening

mutatie

prenataal onderzoek

drager

recessief overervende aandoening

dominant overervende aandoening

Wie zijn mannen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

12. Stamboom

Bekijk de stamboom. In de stamboom worden mannen met een vierkantje aangegeven en vrouwen met een rondje.

Welk verband is er tussen 2 en 10?

1. Moeder en dochter
2. Vader en zoon
3. Oma en kleindochter
4. Opa en kleinzoon

Is de ziekte dominant of recessief?  

1. De ziekte is dominant
2. De ziekte is recessief

Hoe maak je een stamboom?

Wat zijn de genotypen? 

www.bioplek.org

Aangeboren aandoening

= aandoening vanaf de geboorte

Oorzaken

1. Een fout in een gen

2. Een fout bij de vorming van de geslachtscellen

3. Schadelijke stoffen of ziekteverwekkers

1. Een fout in een gen

erfelijke aandoening = een 'fout' gen dat een kind van zijn ouders heeft geërfd. 

- kan worden opgespoord met de hielprik

mutatie = een verandering van het DNA (doordat DNA kapot kan gaan).

Oorzaken: uv-straling, radioactieve straling, giftige stoffen, virussen, maar ook spontaan. 

2. Een fout bij de vorming van geslachtscellen

Niet erfelijk!

Na meiose een chromosoom te veel of te weinig. 

Syndroom van Klinefelter = X-chromosoom te veel (mannen)

Syndroom van Down = chromosoom te veel

Syndroom van Turner = X-chromosoom te weinig (vrouwen)

3. Schadelijke stoffen of ziekteverwekkers

Niet erfelijk!

Embryo krijgt ziekteverwekkers, medicijnen of drugs via de placenta. 

Prenataal onderzoek = onderzoek tijdens de zwagerschap bij het ongeboren kind (echoscopie, vruchtwaterpunctie, vlokkentest)

Drager van het allel