8.5 de Sociale Kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.5 de Sociale Kwestie

Hoe het welzijn en de gezondheid van fabrieksarbeiders een probleem werd in de 19e eeuw.

Focus op sociale geschiedenis in de 19e eeuw

Waaraan denk je bij 'slechte werkomstandigheden'
in een fabriek?

Belangrijke begrippen

Economische crisis

lange tijd van economische achteruitgang en werkloosheid/

Sociale Kwestie

het probleem (of 'vraagstuk') van de slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders. Hoe moest dat opgelost worden?

Sociale wet

wet die zwakkeren in de samenleving beschermt.

Verzorgingsstaat

staat waarin de overheid zich inzet voor welvaart en welzijn (prettig leven) van zijn burgers

Vakbond

vereniging van werknemers uit hetzelfde vak

Rond 1870 zette de socialist Mr. van Houten het Kinderwetje in, dat kinderarbeid verbood in fabrieken in Nederland.

Leerdoelen

1. Waarom waren de leef- en werkomstandigheden slecht van arbeiders?

2. Welke meningsverschillen waren er hierover? (Sociale kwestie)

3. Hoe werd een begin gemaakt aan de verzorgingsstaat?

Terwijl allerlei gebeurtenissen op politiek gebied plaatsvonden, industrialiseerde Nederland op rap tempo tussen 1870 en 1900.

Waarom waren de leef- en werkomstandigheden slecht van arbeiders?

Hoe waren leefomstandigheden van arbeiders in de 19e eeuw?

Slecht en krap. Ze woonden in kleine, goedkope woningen en dicht op elkaar. Vaak was er geen goede riolering of hygiëne in hun woningen.  Dit was in Enschede ook het geval.

Hoe waren de werkomstandigheden voor arbeiders in de 19e eeuw?

Ook slecht. Ze werkten lange dagen en kregen hiervoor weinig betaald. Als er een economische crisis dreigde, werden ze eenvoudig ontslagen.

Hoe was de welvaart?

Laag. Vaak kon een arbeidersfamilie niet veel eten. Arbeidsgezinnen hadden vaak veel kinderen, zodat zij ook konden verdienen in de fabrieken. Zo konden ze overleven.

Een typische 'working class family' uit Manchester (ca. 1890). Veel kinderen en minimale woonruimte. Deze jongens/meisjes gingen dus niet naar school, maar moesten gewoon werken.

2. Welke meningsverschillen waren er hierover? (Sociale kwestie)

Wat was de 'sociale kwestie'?

De discussie over het sociale en economische welzijn van arbeiders. Dokters en journalisten sloegen alarm bij het zien van de slechte werk- en leefomstandigheden in Europa.

In parlementen ontstonden discussies over hoe dit opgelost moest worden.

Wat zeiden liberalen?

Arbeiders moesten dit zelf oplossen. De kloof tussen arm en rijk zou vanzelf verdwijnen door vraag en aanbod. 'Het komt goed! Uiteindelijk wordt iedereen rijker!'

Wat zeiden socialisten?

Het is de schuld van de kapitalisten die de arbeiders 'uitmelken' en de lonen laag houden! Het kapitalisme moest afgeschaft worden.

Een spotprent uit een krant (eind 19e eeuw), waarbij een kapitalist kinderen/arbeiders met de zweep vooruitdwingt.

 Hoe werd een begin gemaakt aan de verzorgingsstaat?

Wat was een verzorgingsstaat?

Een staat die het welzijn van haar burgers/arbeiders onderhoudt met verzekeringen/pensioenen. Dit doen ze met sociale wetten.

Werd de 'sociale kwestie' opgelost?

Ja, in verschillende landen gingen overheden de werk- en leefomstandigheden verbeteren voor arbeiders:

1.  Verbetering van werktijden en lonen (de VK deed dit al in 1833)

2.  Inzetten van ongevalsverzekeringen en ouderdoms pensioen (Duitse Keizerrijk, rond 1880)

3. Bouwen van goede riolering en infrastructuur (Engeland, 1854).

4. Werknemers gingen samenwerken in vakbonden.

Een staking, georganiseerd door een vakbond in Friesland, einde van de 19e eeuw.

Leg uit wat de 'sociale kwestie' inhield en hoe deze uiteindelijk werd opgelost.

Leg uit welke mening liberalen hadden over 'werk- en leefomstandigheden van arbeiders'.