6.4 en 6.5 vorming gedrag en aangepast gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vandaag

huiswerk en herhaling

uitleg B4 en 5

Wat is een voorbeeld van een gedragsketen?

1. Bij het ruiken van eten krijg je honger
2. Na het smeren van een boterham eet je deze op omdat je honger hebt.
3. Je stoot je hand tegen een tafel en trekt deze terug
4. Bij het plotseling zien van fel licht sluit je je ogen

Hiernaast zie je een leeuw in een houding die alleen aangenomen wordt tegenover welpen. In vrijwel alle gevallen wordt dit gedrag gevolgd door speelgedrag, waarbij de leeuw de welp met ingetrokken klauwen slaat.
Tot welk van de gedragssystemen behoort dit speelgedrag?

1. baltsgedrag
2. conflictgedrag
3. sociaal gedrag
4. territoriumgedrag

Thema 6 Waarneming en gedrag

Bs 4 Vorming van gedrag

Bs 5 aangepast gedrag

Leerdoelen BS 4 en 5

1. je kunt toelichten dat gedrag erfelijk bepaald is
2. je kunt de relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving
3. Je kunt leerprocessen herkennen
4. Je kunt leerprocessen beschrijven
5. Je kunt de functie van leren uitleggen.

BEGRIPPENLIJST B4 en B5

leerprocessen

inprenting

gewenning

conditionering

proefondervindelijk leren 

geconditioneerde reflex (Pavlov)

operant conditioneren (Skinner box)

imitatie

inzicht

prikkel

sleutelprikkel

supranormale prikkel

motivatie

Gedrag wordt gevormd door:

• prikkels (sleutelprikkel/ supranormale prikkels)
• erfelijke factoren 
• aangeleerde factoren (leerprocessen)

vorming van gedrag (afb 31 blz 87)

prikkels zijn de waarnemingen

fysieke toestand: 
streven naar hoemostase

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De respons op  een sleutelprikkel is aangeboren

Gedrag wordt gevormd door:

• prikkels (sleutelprikkel/ supranormale prikkels)
• erfelijke factoren 
• aangeleerde factoren (leerprocessen)

In de volgende slides gaan we de verschillende leerprocessen bespreken.

1. inprenting
2. gewenning
3. conditionering
4. inzichtelijk leren

Lorenz bestudeerde vogels en zag dat hun gedrag in verschillende handelingen was te verdelen. Hoe noemen we deze handelingen in de ethologie?

1. gedragsstappen
2. gedragsketens
3. gedragselementen
4. gedragssystemen

Gewenning: 

Wat is gewenning?

1. Leren dat je altijd moet reageren.
2. Leren dat reageren niet altijd nodig is.
3. Leren dat reactie noodzakelijk is.
4. Leren in korte gevoelige periode.

Wat is het nut van gewenning?

Kortom

inprenting 

* iets wat alleen geleerd kan worden in een bepaalde, korte gevoelige periode

* herkennen van ouders of soortgenoten

gewenning

* afleren van reacties op bepaalde prikkels 

* eenvoudige vorm van leren

Wat is ook alweer adequaat gedrag?

Conditioneren:

- trial and error (proefondervindelijk)

- klassiek conditioneren (Pavlov)

- operant conditioneren 

klassiek conditioneren (Pavlov reactie)

Hoe noem je de vorm van leren waardoor de honden van Pavlov gaan kwijlen als ze een bel horen?

1. geconditioneerde reflex
2. operante conditionering
3. proefondervindelijk leren
4. trial and error

geconditioneerde reflex 

* natuurlijke prikkel wordt vervangen door kunstmatige prikkel bij het                   veroorzaken van natuurlijke respons

* respons = geconditioneerde reflex

* geen keuze, gebeurt automatisch

* ook wel het Pavlov-effect (Pavlov-reactie)

brokken

bel

Hoe wordt de vorm van leren genoemd die in het filmpje 'operante conditionering' heet?

1. gewenning
2. proefondervindelijk leren
3. het Pavlov-effect
4. Skinner-box

Kortom

conditioneren (proefondervindelijk leren)

* ook wel trial and error leren genoemd

* organisme leert door gevolg van zijn gedrag (ervaringen)

* neurotransmitter dopamine (beloningscentrum) speelt hierbij een rol

Skinner-box

* frequentie van handeling neemt toe als daar een beloning op volgt 

beloning         belongingscentrum in hersenen          dopamine          geluksgevoel           vaker doen!

Huiswerk

Bs 4: opdracht 30 t/m 37​

Bs 5: opdracht 39, 41, 42, 45, 46, 49​

00:00

Leerproces imitatie - leren door na te doen

00:00

Leerproces inzicht - in een nieuwe situatie de oplossing van een probleem vinden door ervaringen uit het verleden op een andere wijze te combineren.

BEGRIPPENLIJST

leerprocessen

inprenting

gewenning

conditionering

proefondervindelijk leren (= trial and error)

geconditioneerde reflex

Skinner box

imitatie

inzicht

Geef de definities van de begrippen die op de volgende slide staan en upload ze hier.