taal- en redekundig ontleden

• Nederlands
• Basisschool
• Groep 8

Taal

Grammactica oefenen

Lesdoelen

Aan het eind van de les hebben we zinsontleding herhaald

Aan het eind van de les hebben we woordsoorten herhaald.

Persoonsvorm

De persoonsvorm geeft de tijd in een zin en het enkelvoud/meervoud aan.

Je vindt de persoonsvorm door de tijdsproef: de zin in een andere tijd te zetten.

Ik ​loop ​naar school. → Gisteren ​liep ​ik naar school. 

Het woord ‘loop’ verandert in ‘liep’. Loop is dus de persoonsvorm van de zin.

Of een vraag zin maken

Wat is de persoonsvorm?
De uitgever had dat boek ook aan de deelnemers kunnen schenken.

Onderwerp

Het onderwerp zegt iets over wie of wat in de zin iets doet of is.

Je vindt het onderwerp door jezelf de vraag te stellen: ‘Wie of wat + persoonsvorm?’

Ik ga naar school. Wie of wat gaat? → ik. Ik​ is hier dus het onderwerp.

Ook kan je het onderwerp vinden door het aantal personen in een zin aan te passen (de getalsproef).

1. Ik ga naar school. 

2. Zij gaan naar school. 

Ik → Zij. ​

Ik ​is het onderwerp want het verandert als je de getalsproef toepast. Let op! Ga verandert ook naar gaan, maar dit is niet het onderwerp. Het onderwerp kan nooit een werkwoord zijn. 

Wat is het onderwerp?
De uitgever had dat boek ook aan de deelnemers kunnen schenken.

1. aan de deelnemers
2. De uitgever
3. kunnen schenken
4. dat boek

Werkwoordelijk gezegde

Bestaat uit alle werkwoorden in de zin. Bestaat dus altijd uit de persoonsvorm en de eventuele andere werkwoorden.

1. Ik ​ga ​morgen naar school ​fietsen​.

2. Ik ​loop ​naar school.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
De uitgever had dat boek ook aan de deelnemers kunnen schenken.

Lijdend voorwerp

Het lijdend voorwerp is degene die of datgene wat de actie van het​​ werkwoordelijk gezegde​ doet.

Je vindt het lijdend voorwerp door jezelf de vraag te stellen: Wie of wat + GEZ (gezegde) + OW (onderwerp)?

Hij gooit de voetbal naar hem.

Wie of wat gooit hij? →​de voetbal

De voetbal doet de actie ‘gooien’. 

Wat is het lijdend voorwerp?
De uitgever had dat boek ook aan de deelnemers kunnen schenken.

1. De uitgever
2. aan de deelnemers
3. kunnen schenken
4. dat boek

Meewerkend voorwerp

Een meewerkend voorwerp is degene die iets ontvangt of verneemt of van wie iets wordt afgenomen.

Je vindt het meewerkend voorwerp door jezelf de vraag te stellen: Aan wie/voor wie + GEZ +OW + LV?

Ik geef haar een bos bloemen. 

Aan wie of voor wie geef ik een bos bloemen? →​aan​​ haar

Haar ontvangt iets en is dus het meewerkend voorwerp.

Wat is het meewerkend voorwerp?
De uitgever had dat boek ook aan de deelnemers kunnen schenken

1. aan de deelnemers
2. De uitgever
3. dat boek
4. kunnen schenken

Onderwerp

Persoonsvorm

Lijdend voorwerp

Meewerkend voorwerp

werkwoordelijk gezegde

De dief

heeft 

de scooter van mijn vader

aan zijn vriend

verkocht.

zelfstandig naamwoord

Zelfstandige naamwoorden zijn mensen, dieren en dingen. Eigennamen zoals landen en steden zijn ook zelfstandige naamwoorden.

De ​kinderen ​​maakten een ​sneeuwpop​.

In ​Zaltbommel​​ worden vandaag ​tv-opnames​​gemaakt.

Het ​stormen​​ hield maar niet op.

Bijvoeglijk naamwoord

Het bijvoeglijke naamwoord noemt een eigenschap van een zelfstandig naamwoord. Gewoonlijk staat het voor het zelfstandig naamwoord, maar dit hoeft niet. 

De ​mooie ​jonge​ hond liep over de ​brede zwarte​ straat.

Een ​goed​​ en ​mooi​​ horloge voor een ​lage​​prijs vind je bijna nergens.

Het boek is ​prachtig​.

Zij draagt altijd de ​nieuwste ​kleding.

De ​gewitte ​muur ziet er weer uit als nieuw.

Bedenk een zin waar twee bijvoeglijk naamwoorden in voorkomen.

Persoonlijk voornaamwoord

Een persoonlijk voornaamwoord kan vervangen worden door een eigennaam of door een zelfstandig naamwoord.

Bedenk een zin waarin een persoonlijk voornaamwoord staat.

Bezittelijk voornaamwoord

Een bezittelijk voornaamwoord geeft bezit aan. Het staat voor een zelfstandig naamwoord en kan vervangen worden door je eigen naam + s.

Bedenk een zin waarin een bezittelijk voornaamwoord staat.

Voorzetsels

Voorzetsels zijn de ‘kast-woordjes’: bijv.​ boven, onder, achter.

Voorzetsels

lidwoord

zelfstandig naamwoord

bijvoegelijk naamwoord

voorzetsel

bezittelijk voornaamwoord

persoonlijk voornaamwoord

mijn

mooie

jonge

hond

liepen

over 

de ​

brede 

zwarte​ 

straat.

We

met

Verwerking

Maak de opdrachten op het werkblad.