HC3 3.1 Wederopbouw en sociale coalitie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Historische context periode 3:

Nederland (1948-2008)

Nu een keer in de week GS

Deze historische context bestaat maar uit 2 deelcontexten

Vanaf maandag 13 maart SE 3

Waar gaat dit onderwerp over?

Historische Context Nederland 1948-2008

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948-1978?

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1978-2008

De welvaart neemt toe in Nederland

Van multicultureel naar groeiende verdeeldheid

Lees de introductie op blz. 53 van het dunne boekje.

Beantwoord vervolgens vraag 3 (die daarnaast staat)

HC Nederland (1948-2008)

3.1 De wederopbouw na de oorlog / De welvaart neemt toe in Nederland

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe de economische groei de verzorgingsstaat mogelijk maakte.

• Wederopbouw en Marshallplan
• Sociale coalitie om wederopbouw mogelijk te maken
• Babyboom
• Economische groei en verdere industrialisatie
• Maakbaarheid en maatschappij
• Ontstaan van de consumptiemaatschappij
• Verzuiling en ontzuiling
• Jongerencultuur
• Tweede feministische golf
• Van emigratie- naar immigratieland
• oliecrisis en het einde van de groei 

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland van 1948-1978?

Deze les: terug naar 1945

Bevrijding van Nederland (1945)

Wat moest er in Arnhem allemaal wederopgebouwd worden?

1. Niet zo veel, viel mee
2. Zo'n beetje alles
3. Er moesten vooral veel woonwijken bij komen
4. Alleen de brug moest hersteld

Marktplein 

stadhuis

binnenstad 

Nederland lag letterlijk en figuurlijk   in puin

Denk even na over het volgende:

Er waren 3 vormen van wederopbouw nodig:

Fysieke: ............

Maatschappelijke: ...................

Economische: ...........

fysieke wederopbouw

Maatschappelijke wederopbouw

Economische wederopbouw

Hoe krijg je dit voor elkaar?

Neutraliteitspolitiek (1)

NL: voor WOII altijd neutraal 

Na de oorlog kwam daar een einde aan. NL ging meer samenwerken met andere landen, ook om de economie (handel) te bevorderen.  (Dit was een voorwaarde van de VS voor geven van de Marshallhulp.)

- 1949: NL sloot zich aan bij de NAVO

- 1951: lid van de E.G.K.S.

Neutraliteitspolitiek (2)

De Amerikanen stimuleerden het lid worden ook om zo een vuist te vormen tegen de groeiende Sovjet Unie. 

Met het lid worden was NL automatisch niet meer neutraal, want het koos een kant tegen de communisten. 

Nederlandse loonpolitiek

Na de oorlog: samenwerking van de sociaal-democraten en de katholieke partij. 

Dit wordt ook wel de Rooms-Rode coalitie genoemd. Samenwerken was nodig om NL weer op te bouwen. 

Deze regering werd geleid door Willem Drees, die ook een geleide loonpolitiek invoerde. (= overheid hield alle lonen laag)

Willem Drees

PvdA

Sterke samenwerking tussen de sociale partners

Vadertje Drees

Hoe was het vroeger om oud te zijn in Nederland?

“De bejaarden sliepen in lange zalen waar een stuk of veertig bedden stonden. Er was een mannen- en een vrouwenbarak. Ook echtparen werden gescheiden.”

Hoe was het vroeger om oud te zijn in Nederland?

“Of je werd door je eigen kinderen verzorgd. Na de oorlog woonden verschillende generaties in één huis. 

Er was woningnood”

Hoe was het vroeger om oud te zijn in Nederland?

“De Wet op Bejaardenoorden in 1963 maakte het voor de overheid mogelijk om bejaardenhuizen te bouwen, die vervolgens als paddenstoelen uit de grond schoten. De overheid stimuleerde ouderen te verhuizen naar deze nieuwe bejaardenhuizen..”

“Door de invoering van de Algemene Ouderdomswet (AOW) hadden bejaarden ook meer te besteden. Ouderen stonden halverwege de jaren zestig te springen om een plekje in een bejaardenhuis. De buurvrouw ging naar het bejaardenhuis, waarom zou jij dan ook niet gaan?” 

Juist / onjuist?
Nederland was na de Tweede Wereldoorlog een verzuilde samenleving

1. Juist
2. Onjuist

Hoe zat het ook maar weer?
Welke vier zuilen waren er in Nederland?

Confessionelen

Liberalen

Socialisten

Rood

Bijbel

Tv-omroep: VARA

Vrijheid

Krant: Algemeen Handelsblad

Maarten Luther

De protestantse zuil kun je vaak herkennen aan het gebruik van namen van personen die (in de geschiedenis) belangrijk voor de protestantse kerk waren.

Christelijke Werklieden Vereeniging

De protestantse zuil gebruikt vrijwel altijd de termen: Christelijk of Protestants-Christelijk

Stoere arbeider

De arbeider wordt hier 'stoer' afgebeeld: gespierd met opgestroopte mouwen.

Klok

De klok is het symbool van zowel een nieuwe dag, als het oproepen om gehoor te geven aan de oproep van de arbeiders beweging.

Opkomende zon

Dit is het teken van een nieuwe dag: een nieuw en positief begin.

Wat voor politieke partijen zaten in rooms-rode regeringen?

1. Katholiek en Sociaal-Democraten
2. Katholiek en Liberaal
3. Liberaal en Sociaal-Democraten

Wederopbouw

Marshallplan

Samenwerking sociale partners

+

politiek

bedrijfsleven

burgers

Wederopbouw

Marshallplan

Samenwerking sociale partners

+

politiek

bedrijfsleven

burgers

Focus: gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel en de hoop op een betere toekomst

Geleide loonpolitiek

Fysieke wederopbouw

Opbouw sociaal vangnet

Focus: gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel en de hoop op een betere toekomst

Wederopbouw

geld: 

Marshallplan

beleid: 

Samenwerking sociale partners

+

politiek

bedrijfsleven

burgers

Focus / overeenkomst: gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel en de hoop op een betere toekomst

Samen besluiten om te bezuinigen zodat er meer geld is voor de fysieke wederopbouw en een sociaal vangnet. 

lening / gift van de VS om land weer op te bouwen i.r.v. samenwerking in de EU (en onofficieel betere banden met de VS)

Wederopbouw is een succes: babyboom

Waarom was de babyboom een direct gevolg van het succes van de wederopbouw?

Kennen

• Waarom kon de wederopbouw alleen maar lukken met een sterke coalitie van sociale partners in combinatie met het Marshallplan?
• Wat was de rol van de geleide loonpolitiek binnen de wederopbouw?
• Wat was het belangrijkste doel voor het opbouwen van een sociaal vangnet? (Volgende keer)
• Wie was Willem Drees, waarom was hij zo geliefd?

Nederlandse loonpolitiek (2) 

De overheid vond dat de lonen en productiekosten laag moesten blijven, om op die manier de economie snel op te bouwen. 

Voordeel?

- Lage lonen = meer werknemers in dienst = lage kosten = aantrekkelijk voor export

Nederlandse loonpolitiek (3) 

In de jaren 60 ging dat fout: werknemers werden ontevreden over hun salaris en werden door werkgevers zwart uitbetaald. De regering verving daarop de geleide loonpolitiek door vrije loonpolitiek. 

Werkgevers en werknemers (vakbonden) gingen met elkaar overleggen over salarissen. 

Succesvol: lonen werden weer wit en stegen daardoor. 

Verzorgingsstaat (1)

Onder leiding van Drees werd NL verder omgevormd tot een verzorgingsstaat. De overheid zorgt voor het welzijn van de burgers. Niemand zou onder het sociale minimum moeten leven. 

1949 Werkloosheidsuitkering

1957 Algemene Ouderdoms Wet (AOW) 

Verzorgingsstaat (2) 

De verzorgingsstaat kostte veel geld, maar inmiddels was NL rijk genoeg om dat te betalen. Daardoor werd de verzorgingsstaat steeds verder uitgebouwd door de sociale partners (vakbonden en werkgevers)  en politici. 

Ideaal van een maakbare samenleving: "met hard werken en elkaar helpen krijgen we allemaal economische gelijkheid"