H5.1 Zoutformules en namen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 Zoutformules en namen

Leerdoelen

• Je leert hoe zouten worden gevormd.
• Je leert een aantal ionsoorten kennen en hoe een ionrooster ontstaat.
• Je leert hoe je namen en formules van zouten opstelt.

gemeenschappelijke kenmerken zouten

 

1. formule  begint met positief metaal- (of ammonium) ion gevolgd door negatief  ion
2. geleiden stroom in opgeloste of gesmolten toestand (elektronen kunnen dan vrijer bewegen)
3. vast bij kamertemperatuur (hoog smeltpunt)
4. hebben een kristalstructuur

Vorming van een zout

Zoutrooster

• Een zoutrooster is oneindig
  
• Er is geen begin of eind
  
• Hierdoor is de chemische formule van een zout een verhoudingsformule
  
• Deze geeft de verhouding aan tussen de positieve en negatieve ionen in het rooster.
• De ionen worden bij elkaar gehouden door de ionbinding of zoutbinding.
  

Wat is een zout ?

Een zout is een chemische verbinding 

opgebouwd uit ionen:  Geladen deeltjes.

   

Een zout bestaat uit positieve metaalionen en negatieve niet-metaal ionen.

   

Naamgeving enkelvoudige ionen

Positieve ionen: Naam atoom + ion            (Tabel 5.3 boek)

Vb. Na+ => Natrium-ion

Negatieve ionen: Naam atoom + ide ion     (Tabel 5.2 boek)

Vb. Cl- => Chloride-ion

(zie ook PS. Groep 15, 16 en 17): 

Voor de meeste negatieve ionen geldt bij de naamgeving:

naam atoom + ide.

LET OP! Uitzondering: 

Oxide (O2-)

Sulfide (S2-)

Electrovalentie

De officiële term voor de “lading van een ion” is de electrovalentie

  Fe2+ heeft een electrovalentie van 2+

  U6+ heeft een electrovalentie van 6+

  Cl- heeft een electrovalentie van 1-

Samengestelde ionen (behalve waterstofcarbonaat, moet je deze allemaal uit je hoofd kennen)

Zie tabel 5.4 in je boek

Formules van zouten zijn altijd verhoudingsformules.
De totale lading is altijd nul!

Aan de formule kun je zien hoe vaak elk ion aanwezig is in het zout.

Zoutformule

De totale lading van een zout is neutraal

Opdracht: Maak de totale lading van de volgende zouten neutraal: Na+ S2-  en Ca2+ Br-

 opstellen verhoudingsformule van een zout
(volg altijd het 4 stappenplan!)

1. noteer de naam vh zout                                                       1) natriumoxide
2. symbolen ionen tussen haakjes                                       2)   (Na⁺)(O^2-)
3. totale lading gelijk maken                                                    3)   (Na⁺)₂(O^2-)  
4. als je haakjes weg kunt werken doe dat:                       4)    Na₂O(s)
   
   bij samengestelde ionen kun je vaak niet alle haakjes wegwerken !
   zoals bij lood(II)nitraat  =  Pb(NO3)2(s)

Samenvoegen deel 1

Maar wat nu bij

Fe2+ + 2 Cl- -> FeCl2 IJzerchloride

Fe3+ + 3 Cl- -> FeCl3 IJzerchloride

2+

3+

IJzer(II)chloride

2+

IJzer(III)chloride

3+

naamgeving zouten: 

• van sommige metaalionen bestaan meerdere varianten
• met een Romeins cijfer geef je de lading van het metaalion aan.  
  
• ijzer(III)chloride =FeCl3                          en  ijzer(II)sulfaat = FeSO4
  
  
• mangaan(IV)oxide=MnO2                           mangaan(II)chloride =MnCl2
  
  
• kwik(II)sulfide=HgS      

    positief metaal- of ammonium(NH4-)ion, gevolgd door het negatieve ion

Samenvoegen deel 2

Als je het natrium-ion en het chloride-ion samenvoegt krijg je: Natriumchloride 

Verhouding is 1 : 1

Wat nu als de verhouding anders is? Bijv. Na₃(PO₄)

Natriumfosfaat

Dus géén di, tri etc. 

Het is een verhoudingsformule. 

Het zegt dus iets over de verhouding waarin de twee ionen voorkomen in het zout. 

Samengestelde ionen

Wanneer een zout bestaat uit samengestelde ionen waar er meer dan één van zijn, moet het samengestelde ion tussen haakjes worden opgeschreven:

Fe2+ en OH- wordt Fe(OH)2

Ca2+ en PO43- wordt Ca3(PO4)2

Bij één samengesteld ion, geen haakjes noteren:

Ca2+ en SO42- wordt CaSO4

Na+ en CO32- wordt Na2CO3

Geef de juiste 

verhoudingsformule ("zoutformule")

	Cl -	O 2-	OH -	SO 4 2-
Ca 2+	CaCl 2	CaO	Ca(OH) 2	CaSO 4
K +
Fe 2+
Fe 3+

Geef de juiste 

verhoudingsformule ("zoutformule")

	Cl -	O 2-	OH -	SO 4 2-
Ca 2+	CaCl 2	CaO	Ca(OH) 2	CaSO 4
K +	KCl	K 2 O	KOH	K 2 SO 4
Fe 2+	FeCl 2	FeO	Fe(OH) 2	FeSO 4
Fe 3+	FeCl 3	Fe 2 O 3	Fe(OH) 3	Fe 2 (SO4) 3

1. ijzertrichloride
2. ijzer(II)chloride
3. ijzerchloride
4. ijzer(III)chloride

1. tinfosfaat
2. tin(II)fosfaat
3. tin(III)fosfaat
4. tin(IV)fosfaat

Oefenen

Oefenen

Par. 5.2: Zouten in water

Namen en formules zouten

Oplossen van zout

Oplos- en indampvergelijking

Leerdoelen

Ik kan de verhoudingsformule van een zout opstellen

Ik kan de oplosvergelijking opstellen

Ik kan de indampvergelijking opstellen

Stel de verhoudingsformule..

1. Koper(II)sulfaat

2. Kaliumjodide

3. Bariumnitraat

4. Lood(II)nitraat

Voorbeeld:          aluminiumsulfaat

formules ionen:     Al³⁺          SO₄^2-

^{lading kruisen(index):      2                  3}

^{formule zout:                         Al}₂^(SO₄⁾₃

Verhoudingsformule

1. CuSO₄

_{2. KI}

_{3. Ba(NO3)2}

_{4. Pb(NO3)2}

Oplosbaarheid in water?

1. CuSO₄

2. KI

3. Ba(NO₃)₂

4. Pb(NO₃)₂

	SO 4 2-	I -	NO 3 -
Cu 2+
K +
Ba 2+
Pb 2+

Zoek op in tabel 45A

Oplosvergelijking

Oplosvergelijking:

zout (s) -> +ion (aq) + -ion(aq)

Altijd checken of de zouten KUNNEN oplossen in water: BINAS 45

Het opstellen van oplosvergelijkingen

• Kaliumchromaat opgelost in water.
• K₂CrO₄ (s)

Welke ionen?

• K⁺ en CrO₄^2- 

Oplosvergelijking

• K₂CrO₄ (s) -> 2 K+ (aq) + CrO₄^2- (aq)

Stel de oplosvergelijking van: 

Zout 1: kopersulfaat

Zout 4: lood(II)nitraat

Antwoord:

1. CuSO4 (s) --> Cu2+ (aq) + SO42- (aq)

4. Pb(NO3)2 (s) --> Pb2+ (aq) + 2 NO3- (aq) 

Indampvergelijking

Na​+​​​​​​​(aq)​​​​​+​​​​​Cl​−​​​​​​​(aq)​​​​​→​​​​​NaCl​​​​​(s)

Geef de indampvergelijking van:

3. bariumnitraat oplossing

Hoe zit het met de leerdoelen?

Ik kan de verhoudingsformule van een zout opstellen

Ik kan de oplosvergelijking opstellen

Ik kan de indampvergelijking opstellen

Huiswerk

Neem par. 5.1 nogmaals goed door.

Maak de volgende opdrachten:

5, 6, 7b, 10 a en c, 14.