De brug: grammatica zinsdelen deel 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Wat gaan we vandaag doen?

Deel 2 grammatica zinsdelen

Gezamenlijk starten, daarna extra instructie vwo

Bijvoeglijke bepaling

enkelvoudige & samengestelde zinnen

Hoofd- en bijzinnen

zinsdeelzinnen

Bijvoeglijke bepaling

 De boomlange spits van VVZ / heeft / in de belangrijke wedstrijd tegen SO Soest / een heel spectaculair doelpunt / gemaakt.

 

bijv.bep = boomlange → spits, bijv.bep = van VVZ → spits

bijv.bep = belangrijke → wedstrijd, bijv.bep = tegen SO Soest → wedstrijd

bijv.bep = heel spectaculair → doelpunt

Oefenen

1. Wil jij ook graag de allernieuwste smartphone?

2. Een hippe telefoon speelt voor veel kinderen een belangrijke rol

3. sommige leerlingen van 12 zijn al verslaafd aan hun mooie telefoon

Verdeel de zin in zinsdeelstrepen.

Noteer binnen de zinsdelen, waar mogelijk, de bijvoeglijke bepalingen

Enkelvoudige en samengestelde zinnen

Er zijn zinnen met één persoonsvorm en zinnen met meer persoonsvormen.

Een zin met één persoonsvorm heet een enkelvoudige zin:

Rico (ow) heeft een krantenwijk.

Een zin met meer dan één persoonsvorm heet een samengestelde zin:

1. {HZ, Rico (ow) heeft een krantenwijk}, want {HZ, hij (ow) spaart voor een brommer}.
   
2. (BZ, Omdat Rico (ow) voor een brommer spaart), {HZ heeft hij (ow) een krantenwijk}.
   
3. {HZ, Rico (ow) heeft een krantenwijk}, want {HZ, hij (ow) spaart voor een brommer, (BZ, omdat hij (ow) heel ver van school woont)}.

Hoofdzinnen en bijzinnen

Oefenen

1. In het nieuwe restaurant stond de ober al op ons te wachten en hij begroette ons hartelijk.
2. Toen de zomervakantie steeds dichterbij kwam, werden sommige leerlingen minder gemotiveerd
3. Als ik jouw was, zou ik zeker op tijd komen voor de eerste bijles van de wiskundedocent.

Neem de zinnen over in je schrift en geef aan of de bovenstaande zinnen (H+H), (H+B) OF (B+H) zijn

Zinsdeelzinnen

Als een samengestelde zin bestaat uit een hoofdzin en een bijzin, is de bijzin onderdeel (een zinsdeel) van de hoofdzin. 

De meest voorkomende zinsdeelzinnen zijn: onderwerpszin (ow-zin), lijdendvoorwerpszin (lv-zin), meewerkendvoorwerpszin (mv-zin) en bijwoordelijkebepalingszin (bwb-zin), meestal bijwoordelijke bijzin genoemd. In een zinsdeelzin staat altijd een persoonsvorm:

– De winnaar van de quiz (onderwerp) ontvangt een prijs.

– {(onderwerpszin) Wie de quiz wint), ontvangt een prijs (hoofdzin)}.

Oefenen

1. Ik zal niet snel vergeten dat Marith zomaar voor mij een muffin meebracht.
2. Dat je Sem meeneemt naar de laatste schoolavond, is een goed idee
3. Wie mij bijles wiskunde wil geven, beloof ik een avondje naar de film

Zoek de bijzinnen en benoem ze. 

ow-zin, lv-zin, mv-zin, bwb-zin

Nu:

havo: maken - de brug grammatica zinsdelen - opdracht 4, 5, 6

vwo: extra instructie voor de extra stof

Gezegde en lijdend voorwerp bij wederkerende werkwoorden

onderschikte bijwoordelijke bepaling

bijvoeglijke bijzin

Gezegde en lijdend voorwerp bij wederkerende werkwoorden

Bij verplicht wederkerende werkwoorden (zich verslapen, zich verspreken) hoort altijd een wederkerend voornaamwoord (me, je, zich, ons). Je kunt immers niet een ander verslapen of verspreken.

In een zin met een verplicht wederkerend werkwoord hoort het wederkerend voornaamwoord bij het werkwoordelijk gezegde:

Vrijwel elke ochtend verslaapt Jasper zich.

wg = verslaapt zich

verplicht wederkerende werkwoorden

Gezegde en lijdend voorwerp bij wederkerende werkwoorden

Bij toevallig wederkerende werkwoorden (zich amuseren, zich omdraaien) hoort niet per se een wederkerend voornaamwoord. Je kunt immers ook een ander amuseren of iets omdraaien. 

In een zin met een toevallig wederkerend werkwoord hoort het wederkerend voornaamwoord niet bij het werkwoordelijk gezegde, maar is het lijdend voorwerp:

– Op het schoolfeest amuseerde Caroline haar klasgenoten.

wg = amuseerde; lv = haar klasgenoten

Dus:

– Op het schoolfeest amuseerde Caroline zich.

wg = amuseerde; lv = zich

 toevallig wederkerende werkwoorden

ondergeschikte bijwoordelijke bepaling

Als de kern geen zelfstandig naamwoord of voornaamwoord is, is er sprake van een ondergeschikte bijwoordelijke bepaling (obwb).

– 2 De in Carré optredende artiest / is / onder jongeren / geweldig populair (bn).

obwb = geweldig → populair

Soms zit een obwb binnen een bijvoeglijke bepaling.

De boomlange spits van VVZ / heeft / in de belangrijke wedstrijd tegen SO Soest / een heel spectaculair doelpunt / gemaakt.

obwb = heel → spectaculair

apps.noordhoff.nl

bijvoeglijke bijzin

In een zinsdeel met een zelfstandig naamwoord of een voornaamwoord als kern kunnen bijvoeglijke bepalingen staan.

Als die bijvoeglijke bepaling een persoonsvorm bevat, spreken we over een bijvoeglijke bijzin (bijv.bijzin). Vergelijk:

– Het vorige week geopende museum trok meteen veel bezoekers.

bijv.bep = vorige week geopende

– Het museum, dat vorige week geopend is, trok meteen veel bezoekers.

bijv.bijzin = dat vorige week geopend is

Nu:

vwo: maken - opdracht 3, 5, 6, 7

havo: maken - opdracht 4, 5, 6

Huiswerk voor maandag 5 september