vwo2-§11-Zinsdeelzinnen-Gramm. ZD

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Wat gaan we doen vandaag?

Doel van de les

Ca. 15 minuten stil lezen

Huiswerk bespreken

Start nieuw onderwerp

Aan het werk

 

Telefoon in de kluis? Jas over de stoel,IPad in de tas

Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?

Oftewel, wat is het doel van deze les?

Na deze les weet je hoe je in een samengestelde zin de verschillende zinsdeelzinnen herkent

Bekijk de volgende zinnen:

Mijn vriend Nick / vertelde / me / verrassend nieuws (lv).

{hoofdzin Mijn vriend Nick / vertelde / me / (bijzin dat hij gaat emigreren naar Zweden) (lv)}.

In zin 1 is het lijdend voorwerp van de zin een woordgroep: verrassend nieuws.

In zin 2 is het lijdend voorwerp een bijzin: dat hij gaat emigreren naar Zweden. 

 Een zinsdeel dat een persoonsvorm bevat, is een zinsdeelzin.

Als een samengestelde zin bestaat uit een hoofdzin en een bijzin, is de bijzin een zinsdeelzin binnen de hoofdzin. 

De meest voorkomende zinsdeelzinnen zijn:

  onderwerpszin (ow-zin): {(Wie zich snel opgeeft), is zeker van een plaats in de bus}.

  lijdendvoorwerpszin (lv-zin): {Finn verwijt zijn zus (dat ze nooit naar hem luistert)}.

  meewerkendvoorwerpszin (mv-zin): {(Wie niet van lezen houdt), moet je geen boek geven}.

  bijwoordelijkebepalingszin (bwb-zin), meestal  bijwoordelijke bijzin genoemd: {(Wanneer het vriest), lusten de meeste mensen wel een kop warme erwtensoep}.

Zo vind je welk zinsdeel de bijzin is

Bepaal wat de hoofdzin is door de zin vragend te maken: de hoofdzin komt dan vooraan te staan.

Geef het begin en het einde van de bijzin(nen) aan.

Vul in de hoofdzin in plaats van de bijzin(nen) een woord(groep) in.

Ontleed de hoofdzin en stel vast welk zinsdeel het ingevulde woord of de ingevulde woordgroep is.

De bijzin is hetzelfde zinsdeel als de ingevulde woordgroep.

Voorbeeld:

– Als er geen dijken zijn, zou meer dan de helft van Nederland onder water staan.

1-Zou meer dan de helft van Nederland onder water staan als er geen dijken zijn?

2-{(bz Als er geen dijken zijn), hz zou meer dan de helft van Nederland onder water staan}.

3-{hz Zonder dijken zou meer dan de helft van Nederland onder water staan}.

4-pv = zou

ow = meer dan de helft van Nederland

wg = zou staan

bwb = Zonder dijken, onder water

5-Dus: Als er geen dijken zijn = bwb-zin

Die antieke, fraai bewerkte vaas uit Iran / wordt geveild / bij Christie’s, een Engels veilinghuis.

Zij van hiernaast / is / voor haar drie broers / altijd / heel behulpzaam.

Binnen sommige zinsdelen geven zinsdeelstukken (delen van het zinsdeel) extra informatie over het belangrijkste woord van dat zinsdeel, de kern.

Als de kern een zelfstandig naamwoord is (de vetgedrukte woorden vaas, Christie’s, veilinghuis, broers) of een voornaamwoord (Zij), dan is het zinsdeelstuk een bijvoeglijke bepaling (bijv.bep) (onderstreept).

Een bijvoeglijke bepaling kan vóór of achter de kern staan. Bij een kern kunnen ook meerdere bijvoeglijke bepalingen horen.

Als de kern geen zelfstandig naamwoord of voornaamwoord is (de niet-cursieve woorden bewerkte in zin 1 en behulpzaam in zin 2), dan is het zinsdeelstuk een ondergeschikte bijwoordelijke bepaling (obwb).

 Soms staat zo’n obwb binnen een bijvoeglijke bepaling: in zin 1 is fraai een obwb bij bewerkte binnen de bijvoeglijke bepaling fraai bewerkte.

Let op: lidwoorden (een), voornaamwoorden (Die, haar), telwoorden (drie) en voorzetsels aan het begin van een zinsdeel (bij, voor) zijn geen bijvoeglijke bepaling.

1 Die antieke, fraai bewerkte vaas uit Iran / wordt geveild / bij Christie’s, een Engels veilinghuis.

In voorbeeldzin 1 is een Engels veilinghuis een bijstelling (bijst). De bijstelling duidt hetzelfde object aan als het woord of de woordgroep ervoor: Christie’s;

kan meestal van plaats wisselen met het woord of de woordgroep ervoor;

staat vaak tussen komma’s of tussen een komma en de punt of het vraagteken.

Zo vind je de zinsdeelstukken

Noteer eerst alle zinsdelen.

Zoek van elk zinsdeel de kern, en bepaal de woordsoort: is de kern (A) een zelfstandig naamwoord of een voornaamwoord of (B) een andere woordsoort?

Noteer de woorden die extra informatie geven over de kern; dat zijn bepalingen (in geval A bijv. bep, in geval B obwb) of bijstellingen. 

Noteer die zo:

Zin 1:

bijv.bep = antieke → vaas

bijv.bep = fraai bewerkte → vaas

obwb = fraai → bewerkte

bijv.bep = uit Iran → vaas

bijst = een Engels veilinghuis → Christie’s

bijv.bep = Engels → veilinghuis

Zin 2:

2 Zij van hiernaast / is / voor haar drie broers / altijd / heel behulpzaam.

Zin 2:

bijv.bep = van hiernaast → Zij

obwb = heel → behulpzaam

Even checken. Wie vertelt mij nog even wat we zojuist hebben gehoord?

Geen vingers, ik geef de beurt aan ..............................................

Aan de slag

§ 2 Tekstverbanden

Je gaat zo de opdrachten maken. Neem altijd oordopjes mee voor de online opdrachten.

Zet het iedere keer zo in je schrift:

cursus C-paragraaf-§---bladzijde-blz.---opdracht-opdr.

Staat er: omcirkel, onderstreep of markeer, dan mag je het met potlood in je werkboek maken. 

Is dit niet het geval, dan maak je alles in je schrift!

Maken:

C.5-§ 11

blz. 227

opdr. 1 t/m 4

alles in je schrift!

vwo2-§11-Zinsdeelzinnen-Gramm. ZD