Starttaal - Tekstindeling en samenhang

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Starttaal - Tekstindeling en samenhang

Wat gaan we deze les doen?

Korte herhaling Tekstdoelen en tekstsoorten

Startopdracht 

1.2 Indeling van een tekst 

1.3 Samenhang 

Herhaling: Tekstdoelen en tekstsoorten

Elke tekst wordt geschreven met een doel: een tekstdoel.

De schrijver wil iets bereiken.

Er zijn vijf tekstdoelen:

• activeren
• amuseren
• informeren
• instrueren
• overtuigen

Zo vind je het tekstdoel:

• Wat is het belangrijkste wat wil de schrijver met de tekst bereiken?
• Wat voor tekstsoort is het? Krantenbericht? Gebruiksaanwijzing? Stripverhaal?

Samenwerken

Leg de leestekst op de juiste volgorde.

De leerdoelen

Aan het eind van deze les:

• Weet je hoe een tekst is ingedeeld
• Weet je wat ze bedoelen met een inleiding
• Weet je wat ze bedoelen met een middenstuk
• Weet je wat ze bedoelen met een slot
• Weet je wat ze bedoelen met samenhang in een tekst

Hoe is een tekst ingedeeld? 

Tekstindeling

• Titel
• Inleiding
• Middenstuk
• Slot

Indeling tekst : titel

• De titel verraadt al veel
• Het trekt de aandacht; ga je de tekst lezen of niet?
• De titel noemt vaak al het onderwerp

Hoe kan je een tekst inleiden?

Indeling tekst: inleiding

• Eerste deel van de tekst
  
• Het onderwerp wordt geïntroduceerd
  
• Vanaf de eerste zinnen weet je waarover de tekst gaat
  
• Bestaat meestal uit één alinea
• Nieusgierigheid opwekken bij de lezer

De tekst inleiden

• Beschrijving van de aanleiding: actuele gebeurtenis 
• Vragen stellen
• Situatieschets: beschrijven van een situatie die voor de lezer herkenbaar is
• Omschrijving van een probleem: de schijver beschrijf een probleem dat verder in de tekst centraal staat. 

Wat staat er in het middenstuk?

Indeling tekst: middenstuk

• De verschillende kanten van een onderwerp komen aan de orde
  
• Dit gebeurt met behulp van deelonderwerpen
  
• Bijvoorbeeld: een tekst over phishing
  
• Deelonderwerpen kunnen dan zijn: gevaarlijke e-mails, criminaliteit, financiële schade, aangifte doen bij de politie, etc.
• Gebruik van tussenkopjes

Wat is een deelonderwerp?

1. Verschillende dingen die over het onderwerp verteld worden.
2. Als er 2 onderwerpen in een tekst zitten.
3. Als de tekst niet echt een onderwerp heeft.
4. Een ander woord voor onderwerp.

wat staat er in het slot?

Indeling tekst: slot

• Laatste alinea van een tekst
  
• Het belangrijkste uit de tekst wordt nog eens herhaald of samengevat
• Vaak komt de schrijver terug op de inleiding. 
• Bevat geen nieuwe informatie

Slot (voorbeelden)

• Samenvatting
• Conclusie
• Activeren
• Advies
• Oplossing

Let op: geen nieuwe informatie geven in het slot!

Inleiding

Middenstuk

Slot

Dit deel is opgedeeld in alinea's 

Het onderwerp wordt benoemd

De lezer wordt nieuwsgierig gemaakt

Aandachttrekker: er wordt bijv. een vraag gesteld of een probleem besproken.

Een samenvatting van de tekst

Er wordt bijv. een vraag beantwoord of een oplossing bij een probleem besproken.

De tekst wordt stap voor stap uitgewerkt

Een conclusie 

Wat is de juiste volgorde van de tekst?

1. A-B-C-D
2. B-C-D-A
3. D-A-C-B
4. C-D-A-B

Wat bedoelen we met de samenhang van een tekst?

Wat bedoelen we met de samenhang van een tekst?

• Signaalzinnen
• Signaalwoorden
• tekstverband

Wat zijn tekstverbanden?

Tekstverbanden voorbeelden

Opsomming;

Volgorde van tijd;

tegenstelling;

Voorbeelden;

reden of oorzaak;

voorwaarde.

Signaalwoorden

en, ook, bovendien, verder , het tekstverband bij deze signaalwoorden = Opsomming

maar, echter, toch, aan de ene kant.... aan de andere kant, het tekstverband = tegenstelling

Herhaling overzicht van een aantal verbanden en hun signaalwoorden 

Tekstverband:                                                  Signaalwoord:

opsomming                                                      ook, en, bovendien              tegenstelling                                                   maar, echter, toch    

reden                                                                   want, omdat, daarom        

voorbeeld                                                          bijvoorbeeld, zoals

conclusie                                                           dus, daarom, hieruit volgt

Werkboekopdrachten

Maak de opdrachten 1 en 3 Taak 1 Starttaal Compact 2F

Maak de opdrachten 1 en 3 Taak 2 Starttaal Compact 2F

Grammatica  

persoonsvorm tegenwoordige tijd

Werkwoorden (ww)

In een zin staat ten minste één werkwoord.

Er zijn ook zinnen met meer dan één werkwoord.

Een werkwoord zegt wat iets of iemand doet of wat iets of iemand overkomt.

Een werkwoord kun je vervoegen. Je geeft het dan verschillende werkwoordsvormen:

lachen: lach - lacht- lachen- lachte- lachten- gelachen - lachend

vallen: val - valt- vallen - viel - vielen - gevallen - vallend

De persoonsvorm (pv)

• De persoonsvorm is altijd een werkwoord.
• Elke zin heeft altijd één persoonsvorm.
• Staat er maar één werkwoord in de zin? Dan is dat automatisch de persoonsvorm.

De persoonsvorm

De persoonsvorm is het belangrijkste werkwoord in de zin.

Je vindt de persoonsvorm door de zin vragend te maken. Het eerste werkwoord dat vooraan komt, is de persoonsvorm.

Bijvoorbeeld:

Petra heeft een leuke baan.

Heeft Petra een leuke baan?

Wat is de persoonsvorm in de zin?
Door de najaarsstorm waaiden de pannen van het dak.

1. het dak
2. de pannen
3. de najaarsstorm
4. waaiden

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin?: Na de voorstelling bleven we nog even hangen.

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin?: De docent heeft het proefwerk niet nagekeken.

1. heeft
2. heeft nagekeken
3. niet
4. de docent

De STAM van een werkwoord

De stam van een werkwoord vind je door van het hele werkwoord -en af te halen; wat je overhoudt, is de stam.

Bijvoorbeeld:

worden - en = word

leiden - en = leid

houden -en = houd

De STAM van een werkwoord

Soms ziet de stam van het werkwoord

 er gek uit:

geloven - en = gelov

reizen - en = reiz

lopen - en = lop

De STAM van een werkwoord

Als je het woord moet schrijven, pas je de stam aan

naar de ik-vorm

Kijk maar:

geloven - en = gelov - de ik-vorm = geloof

reizen - en = reiz - de ik-vorm = reis

lopen - en = lop - de ik-vorm = loop

De persoonsvorm spellen in de

tegenwoordige tijd

Als de persoonsvorm 

in de tegenwoordige tijd staat,

zijn er maar drie mogelijkheden.

1. STAM

Enkelvoud ik-vorm of jij erachter:

schrijf alleen de stam

ik loop

ik fiets

ik praat

ik vind

loop jij

fiets jij

praat jij

vind jij

2. STAM + T

Enkelvoud andere vormen:

schrijf de stam + t

jij loopt

hij fietst

zij praat

Fred vindt

3. HELE WERKWOORD

Meervoud:

schrijf het hele werkwoord

wij lopen

zij fietsten

jullie praten

Fred en Laurien vinden

Tijd om te oefenen!

Lees goed de zin en kijk welke van de 3 mogelijkheden je moet gebruiken.

Marianne .............. (bereiden) een
heerlijke vegetarische maaltijd.

1. bereid
2. bereidt
3. bereit
4. bereidde

Het kampvuur ... (branden)
nog zachtjes.

1. branden
2. brandt
3. brant
4. brand

Jay ... (rijden) met zijn auto naar het zijn werk.

1. rijden
2. rijd
3. reed
4. rijdt

Hier ...... (gebeuren) nooit iets.

1. gebeuren
2. gebeurt
3. gebeurdt
4. gebeurd

Waarom ... (vinden) je het moeilijk?

1. vint
2. vind
3. vindt
4. vinden