§3.2 De kracht van rivieren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 2

§3.2 De kracht van rivieren

Een rivier heeft veel kracht om een dal uit te schuren en sediment mee te nemen naar zee. Hoe werkt een rivier zoals de Rijn?

Planning

  - Herhaling §3.1

  - Leerdoelen

  - Uitleg

  - Video

Sleep de begrippen naar de juiste plek.

U-dal

V-dal

Wat zijn sedimenten?

1. Al het gesteente dat op het land is neergelegd.
2. Materiaal dat door water, wind of ijs wordt neergelegd.
3. Veen, zand, klei en basalt.
4. Zand, klei en grind dat in een rivier is neergelegd.

Eeuwige sneeuw

Vast gesteente

Morene

Leerdoelen

• Je kunt de erosie door een rivier beschrijven en een V-dal op een afbeelding herkennen.

• Je kunt beschrijven waar en hoe een rivier materiaal sedimenteert, afhankelijk van de stroomsnelheid van het water.

• Je kunt uitleggen wat een stroomgebied is en op welke manier water in een rivier terechtkomt.

• Je kunt de waterkringloop aan de hand van een afbeelding beschrijven.

Het 

stroomgebied (Rijn)

Het gebied van waaruit water naar een rivier stroomt, noem je het stroomgebied van die rivier.

• Het water van de Rijn is afkomstig van neerslag en smeltwater van bijv. sneeuw/ijs. De Rijn is een gemengde rivier.

• Er zijn ook rivieren die alleen smeltwater afvoeren van gletsjers. Dit wordt een gletsjerrivier genoemd. 

• Er zijn ook regenrivieren. Dit is een rivier alleen neerslag afvoert. Bijv. de Maas.
  

In welk land ligt de bron van de Rijn?

1. Duitsland
2. Frankrijk
3. Oostenrijk
4. Zwitserland

In welk land ligt dan de monding van de Rijn?

1. België
2. Duitsland
3. Frankrijk
4. Nederland

Bovenloop, middenloop en benedenloop

Bovenloop

De bovenloop ligt aan het begin van de rivier, hoog in de bergen. De rivier stroomt in de bovenloop snel doordat hier veel reliëf (hoogteverschillen) is.

Het snelstromende water kan grote stenen meesleuren, maar ook fijner materiaal zoals zand en klei. Daardoor is er veel erosie en schuren rivieren in hun bovenloop dalen uit. Er ontstaan V-dalen.

Middenloop

In de middenloop van de rivier stroomt het water minder snel. Dit komt omdat hier minder reliëf is. Hier zakt sediment naar de bodem.

Benedenloop

Het laatste deel van de rivier ligt in de benedenloop. Hier komen veel zijrivieren de hoofdrivier in, de monding. De rivier stroomt hier heel langzaam, waardoor er veel sediment afgezet wordt.

Wat betekent 'reliëf'?

1. De gemiddelde temperatuur van een gebied over een langere periode.
2. De hoogteverschillen in het landschap.
3. De snelheid waarmee rivieren sediment afvoeren.
4. Het type gesteente dat ontstaat door erosie.

Welk deel van het stroomgebied heeft het meeste reliëf?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop

Welk deel van het stroomgebied heeft dan het minste reliëf?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop

In welk deel van het stroomgebied bevindt zich de bron van de rivier?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop

In welk deel van het stroomgebied bevindt zich de monding van de rivier?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop

In welk deel van het stroomgebied bevindt Nederland zich voornamelijk?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop

De waterkringloop

"De voortdurende verplaatsing van water, waarbij het water steeds overgaat van de ene toestand (fase) in de andere: vast, vloeibaar en gasvormig."

Door de warmte van de zon treedt er verdamping op. 

Het water uit oceanen en zeeën stijgt op > hoe hoger de lucht komt, koelt de lucht af. Als de lucht afkoelt gaat de lucht condenseren (er ontstaan waterdruppels > wolken).

Met de wind komen vochtige lucht en wolken boven het land, en kan neerslag gaan vallen. Een deel daarvan blijft in de bergen liggen als sneeuw en ijs. Smelt- en regenwater kunnen de grond in zakken (infiltratie).

Over het land, via rivieren en meren en door de grond (grondwater) stroomt smelt- en regenwater terug naar zee. Een deel van de neerslag die valt, zakt niet de grond in, maar verdampt.

Opdracht

Bekijk het blad dat op je tafel ligt. Je ziet hier een tekening van de waterkringloop, maar de informatie is weggelaten.

Je krijgt van je docent een aantal kaartjes. 

Leg de kaartjes op de goede plek in de tekening.

Had jij alles goed?

Zout water van de zeeën en oceanen verdampt door warme lucht

In koude lucht condenseert de waterdamp en worden het waterdruppels

De waterdruppels vormen samen nieuwe wolken

Na een tijd valt er neerslag uit de wolk boven zee

De kleine waterkringloop

De grote waterkringloop

De wind blaast de wolken het hogere land op

De wolken koelen af, er komt neerslag in de vorm van regen, hagel of sneeuw

De neerslag komt in beekjes, sloten, rivieren, meren en kanalen

De neerslag wordt opgenomen in de bodem en wordt grondwater

Het grondwater verplaatst zich langzaam naar de zee/ocean

Het zoete water verplaatst zich langzaam naar de zee/oceaan

Aan het werk!

• Maak de online samenvatting van paragraaf 3.2 
• Maak daarna meteen opdracht 5 van paragraaf 3.2
• Maak daarna opdracht 1 t/m 5 van paragraaf 3.2