Historische Context 1 - 2.1 - chronologisch

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

We gaan terug naar het jaar 1568

De Opstand begint

1568-1572

Welke gebeurtenissen zouden hier moeten komen te staan? Opzoeken op blz. 10-11

De Opstand begint

1568-1572

1568 - Wvo vormt huurlingen leger en valt de Nederlanden binnen = Slag bij Heiligerlee

1572 - Alva trekt de Nederlanden in met een troepenmacht van 70.000 man

1 april 1572 - Inname Den Briel door de Watergeuzen

Juni 1572 - 19 geestelijken vermoord in Gorinchem door Watergeuzen

Juli 1572 - Wvo uitgeroepen tot leider van de opstand

1 december bloedbad Naarden (niet alles lukt)

december 1572 - 13 juli 1573 Beleg van Haarlem

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan.

Het Spaanse leger

Een belegering duurde vaak maanden. Om zich te beschermen tegen weer en wind werden complete tentenkamp rondom de stad gebouwd.

Deze tekening is goed te vergelijken met een stripverhaal: je ziet namelijk de Spaanse legerleider, Don Frederik, op verschillende plaatsen staan.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De vestingswerken van de stad Alkmaar waren niet al te best en niet volledig: delen van de stad waren niet verdedigd. In alle haast werden de stadswallen met veel aarde, modder, vuilnis en bouwpuin gebouwd.

Aanvallen is veel gevaarlijker dan verdedigen. Dat is ook goed te zien aan de hoeveelheid slachtoffers. Aan de kant van Alkmaar zijn er ongeveer 50 mensen omgekomen, aan de kant van de Spanjaarden minimaal 500!

Dit zou natuurlijk anders zijn geweest als de stad was ingenomen door de Spanjaarden...

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan: "Bij Alkmaar begint de victorie" 

Succes voor de opstandelingen 1573-1579

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Welke gebeurtenissen zouden hier moeten komen te staan? Opzoeken op blz. 11-12

Succes 1573-1579

• 1573 Hollandse Staten verbieden de katholieke kerk
• 3 oktober 1573 Leiden bevrijd
• 8 oktober 1573 Alkmaar bevrijd 
•  4 - 7 november 1576 Spaanse furie
• 1576 Pacificatie van Gent
• 1578 sluit Amsterdam zich aan bij de opstand
• 1579 Unie van Utrecht

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

https:

Belegerd en uitgemoord

Bloedbad van Naarden (2)

Ook kwamen vanuit de naburige dorpen mensen naar Naarden, de straten van Naarden waren gevuld met handelaren om de geroofde buit op te kopen. De plunderende soldaten verkrachtten daarbij de vrouwen en meisjes.

Toen staken ze de hele stad in brand, om verstopte burgers te dwingen hun schuilplaatsen te verlaten. Deze burgers werden met dolken en vleesbijlen vermoord. Diegenen die verzet boden werden doodgemarteld, omringd door lachende soldaten. Men tapte bij de slachtoffers het bloed af en dronk dat als wijn. 

Lambertus Hortensius moest getuige zijn van de moord op zijn zoon, waarbij een Spaanse soldaat zijn zoons hart uitsneed en bij hem in het gezicht wierp. Ongeveer honderd burgers die nog door de besneeuwde weiden wisten te ontsnappen vielen alsnog in Spaanse handen, zij werden naakt aan hun voeten in bomen gehangen om dood te vriezen.

Bloedbad van Naarden (1)

Nadat de stad Naarden zich had overgegeven aan de Spanjaarden, beloofden de Spaanse troepen dat ze de bevolking met rust zouden laten. Dat deden ze niet...

De Spaanse bevelhebber Romero nodigde de inwoners uit in het stadhuis in gebruik. Er hadden zich daar ongeveer vijfhonderd mensen verzameld. Op dat moment sloegen de deuren open en verschenen Spaanse musketiers. Ze vuurden hun musketten op de dichte massa en sloegen de overgebleven mensen neer met het zwaard en degen. 

Veel van hen waren de toren ingevlucht en luidden de klok. De Spanjaarden dreven er de spot mee en staken de kerktoren daarna in brand, de slachtoffers, dood en levend verteerden tot as. De Spanjaarden vermoordden binnen enkele minuten bijna alle inwoners.

Toen drongen de Spanjaarden de huizen binnen. Burgers werden neergeschoten, hun huizen geplunderd, bewoners werden gedwongen de buit naar het Spaanse kamp te brengen, nadien werden zij als "dank" gedood. 

Willem van Oranje:

Steek de dijken door en bevrijd Leiden!

Watergeuzen "ontzetten" Leiden

https:

Zes maanden, worden zes jaar...

• Alva dacht in zes maanden klaar te zijn met de opstand in de Nederlanden, maar na zes jaar is het nog niet gelukt.
• Filips II haalt Alva terug naar Spanje en kiest voor een gematigde (iets minder harde) aanpak. Misschien dat de Nederlanders dan stoppen met de opstand.
• In 1577 wordt neef Parma naar de Nederlanden gestuurd

Dit schilderij laat het beleg van Haarlem zien. Op de voorgrond zie je een zeeslag tussen schepen in het Haarlemmermeer. Hier is tegenwoordig luchthaven Schiphol.

Als je goed kijkt, dan zie je schepen van de opstandelingen vechten tegen schepen van... Amsterdam! De stad Amsterdam was tot 1578 aanhanger van Filips II. Nederlanders vochten dus ook tegen Nederlanders! Dit noem je een burgeroorlog.

99 problems van Filips II

NL gewesten

Oorlog vanaf 1568

Oorlog Turken

Vanaf 1570, 

Geen geld

Spaanse troepen in de Nederlanden kunnen niet uitbetaald krijgen. Dit zorgt er voor dat de soldaten zelf op zoek gaan naar voedsel, geld en..vrouwen

Pacificatie van Gent

Verdeeldheid in de Nederlanden

• Pacificatie van Gent: gewesten verdrijven samen Spaanse troepen
  
  
  
• Unie van Utrecht: noordelijke gewesten: calvinistisch
  
• Unie van Atrecht: zuidelijke gewesten: katholiek
  

We gaan terug naar het jaar 1576

Welke doelen had de Pacificatie van Gent?

Wanneer was de Pacificatie van Gent?

1. 1567
2. 1576
3. 1579
4. 1599

De dames stellen de 17 gewesten voor.

pacificatie van Gent

Nadat Spaanse huursoldaten tijdens de Spaanse Furie, Antwerpen hadden geplunderd, besloten de zuidelijke gewesten zich aan te sluiten bij de noordelijke gewesten.

De Dames worden beschermt door de Nederlandse leeuw.

Natuurlijk geeft Filips II niet op en blijft met zijn soldaten in de buurt. Door te stoken krijgt hij uiteindelijk de zuidelijke gewesten zo ver om zich weer bij hem aan te sluit in 1579

Het doel van de pacificatie was om er voor te zorgen dat de Spaanse troepen van het Nederlands grondgebied verdwenen. De kwestie rond het geloof was echter minder duidelijk

• Zuidelijke gewesten
  
  
• Katholiek
• Vrede met Filips II
• Unie van Atrecht

Noordelijke gewesten 

• Protestant/calvinistisch
  
• Trouw aan Willem van Oranje
• Unie van Utrecht

Oorlog en vrede 1580-1648

Welke belangrijke data moeten hier komen te staan?

Lees blz. 12-13

De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

1580-1648

• 1580 WvO door koning van Spanje vogelvrij verklaard + 1584 moord op Willem van Oranje
  
• 1581 Het Plakkaat van Verlatinge
• 1585 Antwerpen in handen van neef Parma
  

• Na 1588 werd er vooral gevochten in het oosten van de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden (België/Noord-Frankrijk) ook vecht Filips II met Engeland
• 1588 start Republiek der Verenigde Nederlanden 
• 1589 neef Parma wordt naar burgeroorlog in Frankriijk gestuurd
• Tussen 1609 en 1621 werd 12 jaar lang niet gevochten: het Twaalfjarig bestand
• 1596 Filips II pobeert Engeland nogmaals aan te vallen
• In 1648 sloten de Staten-Generaal in de Duitse stad Münster vrede met Spanje. 

De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

Acte van Verlatinghe

1581

• Een vorst die hun Prins, min of meer, ter dood veroordeeld, mag niet meer onze heer zijn!
• De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Klik op de afbeelding

Moord!

10 juli 1584

• Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
• Na een mislukte aanslag door Jean Jaureguy (1582), lukte het de Fransman Balthasar Gerards wél om Willem van Oranje te vermoorden.

Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

Val van Antwerpen 1585

We gaan terug naar het jaar 1588

99 problems van Filips II

NL gewesten

Oorlog vanaf 1568

Engeland

De Engelse konigin Elisabeth vind het leuk om de SPaanse koning dwars te zitten en biedt geld en troepen aan de opstandige Nederlandse gewesten. In 1588 probeert Filips II Engeland te veroveren. In 1596 probeert hij dit nogmaals. 

Oorlog Turken

Vanaf 1570, 

Burgeroorlog Frankrijk

Neef Parma valt in 1589 Frankrijk binnen. Daar woedt dan een burgeroorlog tussen calvinisten en katholieken. Filips II mengt zich graag in dit religieus conflict. Neef Parma heeft het druk en kan het Spaanse gebied in de NEderlanden niet meer goed verdedigen.

De Spaanse Armada verslagen 1596

20.000mannen komen om