Cultuur van het moderne H3 - Kunst en het gevoel - Expressie

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van het moderne - H3

Kunst en het gevoel- Expressie

Ernst Ludwig Kirchner, Eine Künstlergruppe (1926-1927)

Doelen:

Na deze les weet je meer over:

• expressionisme
• de aspecten in verschillende disciplines
• verschillende voorbeelden en stijlen met expressie

Expressionisme

Interdisciplinair

Beeldende kunst, dans, theater & muziek samen. 

Expressionisten                        'vreemde' disciplines.

 

 1e expressionistische toneelstuk

Mörder, Hoffnung der Frauen

Gesamtkunstwerk:

Kokoschka: tekst, regie, dans, muziek, beweging en decor

1919

Muziek: Paul Hindesmith 

Choreografie, decor en kostuums: Oskar Schlemmer

première in 1921: heftige reacties, negatief en positief.

Expressionistisch: hoekige gebaren, abstracte decors, muziek als misthoorns. 

Oskar Kokoschka, Piëta (1909)

linkje

Expressionisme

Het oerparadijs

Ongemak m.b.t. snel veranderende, geïndustrialiseerde maatschappij.

- oppervlakkigheid                      houdt emoties gevangen.

Geïnteresseerd in donkere kant psyche, maar ook op zoek naar ongekunstelde oorsprong v.d. mens.                     onbevangenheid (zoals van een kind), 'oer'omgeving wordt verheerlijkt.

Dans

Isadora Duncan: natuurlijke bewegingen zoals lopen, liggen, rennen & huppelen

Inspiratie voor La Danse, Henri Matisse.

Les Ballets Russes

Voorstelling L'après-midi d'un faune (1912)

- hoekige, ritmische bewegingen

- nadruk op zwaartekracht: vallen, stampen, kruipen

 

contact met de grond

filmpje

linkje

Expressionisme

Dans

Les Ballets Suédois

Voorstelling: La création du monde (1923)

- oerwouden in Afrika

- oerdans als goden en dieren

- muziek met jazz-invloeden

In 2012 een remake, met kritiek op de oorspronkelijke voorstelling met het naïeve beeld van paradijselijk Afrika.

filmpje

Expressionisme

Freud

Theorie: dromen en onderbewuste hebben betekenis. (driften en verlangens)

Opera

Erwartung, Schönberg (basis: verslag psychiater)

Aanval van waanzin.

Verwarde vrouw op zoek naar geliefde.

- muziek: nerveus, alle kanten op, verwarrend

- atonaal, geen harmonie

Egodocument: kunstwerk laat zien hoe iemand zich voelt, bijv. Egon Schiele.

droom?

echt?

Egon Schiele, zelfportret als de Heilige Sebastiaan (1914)

linkje

Expressionisme

Voorstelling

Sophie Treadwell: Machinal (1928) (op basis van proces tegen moordenares)

Over vrouw die normen van samenleving loslaat, haar man vermoordt en tot de dood veroordeeld wordt. 

Expressionistisch theater: géén realistisch verslag

- fragmentarisch

- abstract decor

- naamloze personages

- overdreven spel met stemverheffing

- belichting en geluid schudden het publiek wakker

linkje

Expressionisme

Hoekig

Vaslav Nijinsky, La sacre du printemps (1913)

- hoekige danspassen

- ingedraaide beenposities

- stampende voeten

- vallende lichamen

Muziek van Igor Stravinsky

Hang naar het primitieve.

(Russische boerenplatteland)

Robert Wiene, Das Cabinet des Dr. Caligari (1920)

Film met schots en scheef decor.

Groot licht-donkercontrast, overdreven spel.

Mary Wigman, Totentanz I (1921) Totentanz II (1926)

Ausdruckstanz

- knielen, hurken, vallen en kruipen

- maskers, wijde mantels

filmpje

filmpje

muziek op 0.50 herkenbaar

filmpje Hexentanz (1929)

Expressionisme

Jazz

Urbanisatie 

Storyville in New Orleans (rosse buurt)

- afstammelingen West-Afrikanen, immigranten uit Engeland, Frankrijk, Spanje en Mexico. 

Mix van muziekstijlen: worksongs, spirituals, blues, ragtime, marsmuziek, Europese muziek.

Wordt gekopieerd door witte muzikanten: Dixieland

Verspreiding jazz: muzikanten naar Chicago - nieuwe stijl 

tuba wordt bas, banjo wordt gitaar.

Harlem Hellfighters regiment brengt jazz naar Europa (WO1)

Na de oorlog: Harlem Renaissance: mensen van kleur meer zelfvertrouwen,

ontstaan van bigbands

New Orleans-jazz

Expressionisme

Absurdisme

Dada

Geen idealen, geen regels 

Marcel Duchamp

readymade / objet-trouvé

Voorstelling Relâche (1924)

Surrealisme (1924)

André Breton

dromen - psychoanalyse

Theater van de wreedheid

Antonin Artaud

Voorstelling - fysiek, geweld, onderbewuste

René Magritte, On the threshold of liberty (1930)

Giorgio de Chirico, La tour rouge (1913)

Opdrachten

2. Hoofstuk 8 is ingedeeld in drie thematische paragrafen: Expressie, Abstractie en Constructie. Blader het hoofdstuk in de reader door om een eerste indruk te krijgen. Beschrijf voor elk van de drie thema's in een paar zinnen wat ze vertellen over de kunst in deze tijd van wereldoorlogen. Kies vervolgens drie kunstwerken die bij één van de thema's worden besproken, maar volgens jou ook aansluiten bij een van de andere thema's of zelfs bij beide andere thema's. Beargumenteer je keuze. (I)

Lees en/of bekijk p. 166-177 uit je reader nogmaals. 

3. Leg uit hoe het onderbewuste waarover Freud schreef een inspiratiebron vormt voor expressionistische kunstenaars. (T1)

4. Beluister V801. Mörder, Hoffnung der Frauen wordt gezien als het eerste expressionistische toneelstuk. Ook de muziek die Hindesmith schreef voor dit Gesamtkunstwerk heeft expressionistische kenmerken. Noem er drie. (T1)

5. Bekijk V802, V803 en V804. Noem twee kenmerken van de expressionistische dans die te zien zijn bij Isadora Duncan, Les Ballets Russes en Les Ballet Suédois. (T1)

Opdrachten

8. Bekijk V807. Le sacre du printemps is in vrijwel alles tegengesteld aan een klassieke op academische principes gebaseerde balletvoorstelling. Beschrijf deze tegenstelling aan de handvan zowel het verhaal als de dansstijl van Le sacre du printemps. (T1)

9. Bekijk V808. Dit is een trailer voor Das Cabinett des Dr. Caligari. In deze trailer zie je kenmerken die bijdragen aan het expressionistische karakter van deze film. Geef hiervan drie voorbeelden. (T1)

10. Jazz is in de eerste helft van de twintigste eeuw vooral de muziek van en vopor Afro-Amerikanen, maar pas door witte orkestleiders als Benny Goodman krijgt de jazz een breder publiek. Leg uit hoe dat komt. (T1)

11. Drie opeen volgende stromingen in de vroege jazz zijn: New Orleans-jazz (of Dixieland), dan Chicago-stijl en daarna swing. Beluister V812 (Dixieland), V813 (Chicago-stijl) en V815 (swing). Noem voor elk fragment de meest opvallende muziekinstrumenten en de wijze van samenspel. (T1)

12. Bekijk 818, 819, 820a, 820b en v816. Marcel Duchamp (beeldende kunst), Elsa Schiaparelli (mode), Francis Picabia (theater) en Eric Satie (muziek) vernieuwen de kunst door experimenten met het absurde. Leg dit uit aan de hand van een voorbeeld van elke kunstenaar. (T1)