kua 5h les 7: dans/drama en herhaling

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoe zie je aan de voorstelling dat er wordt gedanst?

Gebruik het vormgevingsaspect RUIMTE in jouw antwoord.

Liturgie =Liturgie is het geheel van voorgeschreven gebeden, ceremoniën en handelingen die een eredienst uitmaken. Zo spreekt men over de katholieke liturgie, de oosterse liturgie, etc.

Liturgisch drama = de teksten van de eredienst worden nagespeeld. 

Vandaag

Waar, wat en door wie werd er gedanst?

Kerk en dans

kunstanalyse bij dans

Theatersoorten

Kerk en theater

Kunstanalyse bij theater

VOORSTELLING & VORMGEVING?

Kunst analyseren

Syllabisch en melismatisch.

Bij welke manier van zingen hoort dit fragment?

1. syllabisch
2. melismatisch

Waarom is gregoriaanse muziek altijd a capella?

1. omdat er nog geen goede instrumenten waren
2. kloosters bezaten geen instrumenten
3. omdat de menselijke stem het beste instrument is
4. instrumenten zouden de aandacht afleiden van de tekst

Dans

Hoe denk jij dat de Kerk vroeger dacht over dansen? Goed/slecht/soms toegestaan?

Dans en de kerk

Veel rituelen werden langzamerhand ingelijfd in de christelijke cultuur. Zo ook de dansrituelen. Echter, het Memento Mori (gedenk te sterven) drukte een steeds grotere stempel op de Middeleeuwen. De kerk werd een machtig instituut en de geestelijken beloofden de mensen een zalig leven na de dood, tenminste als je vroom leefde!
Daar paste volgens de kerk ‘dans’ niet meer in; zij predikte onder andere ‘ontkenning van het (zondige) lichaam’. De kerk verbood de dans in de kerk. De redenen van die verboden hadden te

maken met 'de duivelse verleidingen van de dans'.

Dus: Kerk verbiedt het in de Kerk, want duivelse verleiding lichaam, behalve cirkeldans.

Waar en wanneer werd er gedanst?

•  Cirkeldans in de kerk (vrouwen mogen niet meedoen)
• Kerk tolereert soms: tijdens uitzonderingen zoals narrenmis
• Volkse dansen en feestdansen (rondedans en reidans, thuis en op pleinen.
• Dodendansen: dansextase en dansmanie, op kerkhof.
• Hofdans/ hoofse dans in kastelen.

een nar is een soort clown. Clowns doen gekke dingen, zetten de wereld op hun kop!

Volksdans: om te vieren / voor plezier: wild, gemengd

schrijf zoveel mogelijk op over ruimte bij het vorige fragment

Dans voor in de kerk, volksdans of hoofse dans?
Waarom?

Dansen aan het hof: basse danse

Waar de boeren bij hun volksdansen impulsief en enthousiast stampen en springen, ontwikkelt zich in de adellijke kringen een meer ingetogen, beschaafde vorm van dansen. 

Gebruik de vormgevingsaspecten van dans: TIJD, RUIMTE en KRACHT om duidelijk te maken hoe je kunt zien dat dit een hofdans (ingetogen, beschaafd, adellijk) is.

Gebruik de vormgevingsaspecten van dans: TIJD, RUIMTE en KRACHT om duidelijk te maken hoe je kunt zien dat dit een hofdans (ingetogen, beschaafd, adellijk) is.

Tijd: ik zie ...., dus..

Ruimte: ik zie....,dus..

Kracht: ik zie...., dus..

De dodendans

Ondanks de afwijzing van de kerk ontstond er in de middeleeuwen een bijzonder verschijnsel: de dodendans.

Deze dodendansen vonden vaak plaats op het kerkhof, waar men als een soort bezwering een woeste dans uitvoerde op

de graven. Daarna naar de Kerk. Waarom?

vertel iets over de kracht die wordt gebruikt in het vorige fragment

1. Beschrijf de voorstelling uitgebreid.

2. Beschrijf een vormgevingsaspect van DANS die je kunt zien op dit schilderij.

3. In de voorstelling worden de religieuze en de wereldlijke bevolking samengebracht door dans. Beschrijf iemand die religieus is, en iemand die een wereldlijke burger is.

4. De kerk zou dit schilderij als voorbeeld kunnen gebruiken: "dit is waarom wij dans afkeuren! " Er gebeuren namelijk verschillende handelingen die de kerk zou afkeuren. Noem er ten minste 1.

Theater

Het theater begon in de Kerk. 

Wat was altijd de belangrijkste functie van kunst in de Middeleeuwen, volgens de kerk?

Didactische functie liturgisch drama

Bijbelverhalen aan de ongeletterde kerkbezoeker uitleggen en ze te verlevendigen

Liturgisch drama

Verdriet:

-Theater SPEL

-theater VORMGEVING

Liturgisch drama

• Liturgie (kerkdienst) moet aantrekkelijker worden voor leken: liturgisch drama ontstaat.
• ​Voorgelezen verhalen uitbeelden voor de kerkgangers in dialoogvorm. ​
• Beperkte regie.​
  
• Werd groot --> verplaatst eerst in de kerk (per scene), later ​naar buiten
• Eerst in Latijn, later ook in de volkstaal. 
• ​Wordt steeds minder een mis en steeds meer theater.
• Paus 1216 verbiedt toneel in de kerk! geen liturgisch drama meer in de kerk --> mysteriespel

Mysteriespel: kenmerken

• ​Vindt plaats buiten de kerk.​
• Gebaseerd op Bijbelverhalen 
• Kan dagenlang duren.​
• In Volkstaal, niet meer Latijn

Toneelspelen worden steeds ingewikkelder, complexer, uitgebreider.

• Mirakelspel: beelden de levens van heiligen uit en de wonderen die zij verrichten.
• Wagenspel: de verschillende scènes worden op boerenwagens gespeeld met elk een eigen decor. 
• Passiespel: over lijdensweg en kruisiging Jezus Christus​
• Moraliteit/zinnenpel: moraal van verhaal staat centraal. 
• Sotternie, of een klucht      (-----> zot!): komische toneelstukken, worden steeds wereldser.

Ontstaan nieuwe vormen

• mysteriespel
• passiespel
• mirakelspel
• wagenspel (processiespelen)

Middeleeuwse dramatische voorstelling van het lijden en de dood van Jezus. De passiespelen zijn een populariserend-dramatische voortzetting in de volkstaal van de liturgische paasspelen (liturgisch drama) in het kerkgebouw.

Bij een mirakelspel staat het wonder centraal, bijvoorbeeld het wonderbaarlijke leven van een heilige of de miraculeuze redding van een zondaar.

Een toneelstuk opgevoerd op een verplaatsbare inrichting, genoemd een wagen en ontstond in het laatste kwart van de 14e eeuw. De wagenspelen zijn een variant op het mirakelspel en het passiespel. Als een processie of optocht trekken de wagens langs het publiek.

Middeleeuws geestelijk toneelstuk (geestelijk drama). Meestal wordt de term gereserveerd voor een spel dat gebaseerd is op een geloofsgeheim (mysterie) uit het Oude of Nieuwe Testament.

Bij een wagenspel werd het toneelstuk letterlijk op platte wagens gespeeld. Elke wagen is een ander decor. De wagens gingen langs het publiek of het publiek langs de wagens.

Mirakelspel: kenmerken

• Staat losser van de Bijbelteksten
• Onderwerp: zondaars die hun leven beteren, vaak door een wonder.
• Sterke morele boodschap (goed/kwaad): 'memento mori'
• Voorbeeld: Mariken van Nieumeghen, Elkerlyck

MARIKEN

Een familiefilm, gebaseerd op een bekend Nederlands verhaal uit de Middeleeuwen. Mariken vertelt het meeslepende en poëtische verhaal van het pittige jonge meisje genaamd Mariken. De wees Mariken woont in een afgelegen bos met een excentrieke oude kluizenaar. Op een dag besluit ze haar omgeving te verlaten en vertrekt ze naar de stad om een  nieuwe geit te kopen. Op haar avontuurlijke reis naar de 'echte' wereld ontdekt ze de goede en slechte kanten van mensen.

https://www.imdb.com/title/tt0239593/plotsummary/?ref_=tt_ov_pl

In het fragment zien we de een opvoering van het Mirakelspel Marieke van Nieumeghen. De opvoering vindt plaats in de open lucht voor publiek op een plein. Dit heeft effect op het SPEL van de acteurs, namelijk op gebied van STEM en LICHAAM. Geef aan wat dit effect is en waarom de acteurs op deze manier hun rol moeten spelen.

Theatervormgeving

Theater spel

Decor

Kostuum

Grimering

Muziek

Belichting

Lichaam

Stem

Mise-en-scene

Locatie

speelstijl

mise-en-scène

Plaatsing acteurs in speelvlak/

blikrichting/ bewegen van de

 personages ten opzichte van

 elkaar en speelvlak

religieus drama tegenwoordig

Vanaf 2011 organiseren enkele publieke omroepen jaarlijks een live-uitzending op de donderdag voor Pasen (witte donderdag) met als titel The passion. 

(een passiespel in moderne vorm)

Je ziet hierbij een ' klaagzang' van Maria staande bij het kruis. 

KIJKVRAGEN: 

Hoe wordt haar verdriet duidelijk aan ons? 

Zie je overeenkomsten met middeleeuws theater?

verdieping stof: 

De kerk en de relatie met dans en theater

Soorten dans

soorten theater

kunstanalyses met de begrippen

Klik hier voor oefenvragen 

Toets: wo 23 oktober 8:45-12:15

Vragen in Testfox, antwoorden op papier

Oortjes met draad, woordenboek, pen,  Laptop

Wat ga je leren?

-Lesson-Up

-eigen aantekeningen

-Boek

-Onze SAMENVATTING = DE KERN

Veelgemaakte fouten

> Te korte antwoorden.  "De kleuren."  "Het is simpel afgebeeld.".

>veel fouten door verkeerd antwoord op aspecten. Begrippenboekje!

>Te snel lezen. of: Voorstelling of vormgeving?

> "Noem 2 .."    En dan 4 dingen noemen.

> Een verhaaltje opschrijven, en dat ik moet zoeken of je 3 dingen noemt.

>Herhaling van de vraag of brontekst, maar dat het lijkt op een antwoord.

>Hele algemene/vage antwoorden met moeilijke woorden, waar eigenlijk niks staat.

> Jouw antwoord heeft correcte informatie, goed uitgelegd,

maar geeft geen antwoord op de vraag..

Tips toets:

1. Lees goed de vraag. Wat wordt er gevraagd? Begrijp je alle woorden?

2. Geef antwoord in volledige zinnen. Wat is 'het'? 

3. Check of jouw antwoord een kop-romp-staart heeft.

4. Geef je echt antwoord op de vraag?

5. Leer de analysebegrippen uit je hoofd!           Dans: ruimte-tijd-kracht. 

6. Voorstelling en vormgeving

Kunst analyseren