Taalverzorging F

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Taalverzorging samenstellingen

Programma

-Huiswerk nakijken + controleren	10 min
-Herhalen Engelse werkwoorden	10 min
-Samenstellingen	15 min
-Zelfstandig oefenen	40 min

Leerdoelen

Wat behandelen we vandaag?

• Ik weet hoe en wanneer je samenstellingen schrijft.
• Ik kan zelf correcte samenstellingen maken en foute samenstellingen verbeteren.
• Ik kan uitleggen hoe de betekenis van een tekst kan veranderen door fouten met samenstellingen.
• Ik kan nieuwe voorbeelden van juiste of onjuiste samenstellingen vinden of bedenken.

Huiswerk controleren + nakijken

Open je schrift. 

Ga naar Google Classroom. 

In de map "Nederlands h1t" vind je een kopje met "Antwoorden". 

Daarin staan de antwoorden van vorige week.

Kijk je gemaakte opdrachten na.  

Ik snap werkwoordspelling in de tegenwoordige tijd.

1. Ja
2. Nee

Werkwoordspelling tegenwoordige tijd

Soms kan er meer veranderen in de spelling van de persoonsvorm. 

-Ik -Jij achter persoonsvorm	Hele werkwoord -en.	Ik fiets het liefst samen. Fiets jij altijd alleen?
-Jij voor de persoonsvorm -Hij/zij/het	Hele werkwoord -en +t.	Zij fietst altijd met haar broer. Jij wordt nooit moe van fietsen.
-Wij/jullie/zij	Hele werkwoord.	Jullie fietsen te snel. Wij worden niet snel moe.

Korte klank met twee dezelfde medeklinkers --> een verdwijnt.	Pakken - ik pak - jij pakt Bestellen - ik bestel - jij bestelt
Als een werkwoord -en eindigt op één medeklinker, dan verdubbelt de klinker zodat de klank lang blijft.	Raken - ik raak - jij raakt Bespelen - ik bespeel - jij bespeelt
Z verandert in s, v verandert in f.	Kiezen - ik kies - jij kiest Proeven - ik proef - jij proeft

Ik snap werkwoordspelling in de verleden tijd.

1. Ja
2. Nee

Werkwoordspelling verleden tijd

Zwakke werkwoorden

Ik/jij/hij/zij/het	Hele werkwoord -en + te/de	Ik fietste langzaam. Het regende de hele dag.
Wij/jullie/zij	Hele werkwoord - en + ten/den	We lachten ons kapot. Ze belandden in het water.

Sterke werkwoorden

Veranderen van klank

o --> ie

ij --> ee

i --> o

e --> a

lopen --> liep

schrijven --> schreef

beginnen --> begon

lezen --> las

Ik snap het voltooid deelwoord.

1. Ja
2. Nee

Voltooid deelwoord

Handeling is gebeurd of gedaan. Vaak gepaard met hebben, zijn of worden. 

Schrijf zo kort en eenvoudig mogelijk.	Ik had nog nooit zo ver gelopen.
Maak langer om te horen of je een -t of -d schrijft.	Vannacht zijn er twee bomen omgewaaid . Het dak heeft gelekt.
Gebruik de regel van 't ex-kofschip.	Zie hierboven.
Geen extra voorvoegsel.	Je had me toch niet geloofd.
Scheidbare werkwoorden.	Moet werkwoordspelling worden afgeschaft?
Soms ge- .ervoor bij samengestelde werkwoorden die niet scheidbaar zijn.	Op dat terrein heb ik gehandbald .
Trema bij klinkerbotsing.	Die opmerking heeft hem nogal geërgerd .

Ik snap het onvoltooid deelwoord.

1. Ja
2. Nee

Onvoltooid deelwoord

Handeling is nog bezig. Te herkennen aan -nde.

Hele werkwoord +d.	Fluitend won ze de wedstrijd. Uit het niets opdoemend kwam de boot recht op ons af.
Soms hele werkwoord +de.	Leraar zijnde wil je het goede voorbeeld geven. Al pratende vergaten ze de tijd.

Ik snap het onregelmatige werkwoord.

1. Ja
2. Nee

Onregelmatige werkwoorden

Hebben, kunnen, mogen, willen, zijn en zullen. 

Je schrijft de persoonsvorm en het voltooid deelwoord niet volgens de normale spellingregels. 

Ik snap de Spelling van Engelse werkwoorden.

1. Ja
2. Nee

Engelse werkwoorden

Werkwoorden die uit et Engels geleend zijn, worden vervoegd volgens de Nederlandse spellingregels. Engelse werkwoorden die eindigen op een dubbele medeklinker of op -e behouden deze letters in het Nederlands als dat nodig is voor de uitspraak. Het consequent toepassen van de regels levert daarom soms vreemde vormen op. 

Samenstellingen

Aaneenschrijven	Spaties	Tussen-s
Samengestelde woorden met één klemtoon. Feestbeest, limonadeglazen.	In een eigen naam. Anne Frankhuis. Dode Zeezout.	Als je een extra s hoort. Koningsdag, buitenshuis.
Meerdere woordsoorten mogelijk. Lichtgeel, derdewereldlanden.	Soms afhankelijk van de betekenis. Uitzicht en uit zicht. Meedoen en mee doen.	Soms begint het rechterdeel met een s waardoor je de tussen-s niet hoort. Vervang. Dorpsstraat, levensstijl.
Afgeleid van een werkwoord. lesgegeven, kampeeruitrusting.
Bijwoorden. Hierheen, daarvandaan.
Engelse leenwoorden. Flatscreen, feelgoodmovie.
Eigennaam. TikTokdansje.

Samenstellingen

Tussen-en	Tussen-e	Tussen-er
Als het linkerdeel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en. Boekenweek, krantenbezorger, sterrenstelsel.	Als het linkerdeel van de samenstelling: - meervoud heeft op -s. Lentekriebels. - meervoud heeft op -s en -en. Keuzestress. - geen meervoud. P lattegrond. - uniek is. Zonneschijn. - een bijvoeglijk naamwoord verstrekt. Apetrots, pikkedonker.	Bij woorden in het meervoud eindigen op -eren. Eierdop, kinderfiets.

Toepassen

We spelen woordtrein. 

Ik noem een woord en geef iemand de beurt. Die maakt een samenstelling met dat woord. Als het woord goed gekeurd is, geef ik een ander de beurt die met het tweede deel van de samenstelling een nieuwe samenstelling maakt. 

Bijvoorbeeld: 

Ik zeg samen. Jij maakt samenstelling. De volgende maakt stellingkast. De volgende maakt kastdeur etc. 

Oefeningen

Wie?	Zelfstandig.
Wat?	Oefenboek Taalverzorging, paragraaf F samenstellingen, opdracht 2, 3, 5, 7 en 8.
Hoe?	Oefenboek blz 118-119. Handboek blz 184-185.
Hulp?	Docent.
Tijd?	Tot 11:10.
Uitkomst?	Je beheerst de leerdoelen.
Klaar?	-Huiswerk gisteren, Zie LessonUp/Magister/Studiewijzer. -Huiswerk volgende week, Zie LessonUp/Magister/Studiewijzer.

Welke leerdoelen beheers je nu?

Deze leerdoelen beheers ik nu al

Deze leerdoelen beheers ik nog niet. Dus ga ik hier nog mee verder oefenen/lezen. Anders vraag ik hulp aan de docent.

Ik weet hoe en wanneer je samenstellingen schrijft.

Ik kan zelf correcte samenstellingen maken en foute samenstellingen verbeteren.

Ik kan nieuwe voorbeelden van juiste of onjuiste samenstellingen vinden of bedenken.

Ik kan uitleggen hoe de betekenis van een tekst kan veranderen door fouten met samenstellingen.