2h Fictie h22/23 Tijd & ruimte 2 lessen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Spanning opbouwen met tijd & ruimte

Fictie H22/23

Lesplanning 

- Theorie + korte schrijfoefening

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- hoe een schrijver spanning in zijn verhaal kan brengen; 

- op welke manier een schrijver gebruik kan maken van tijd en ruimte in een verhaal. 

SO recensie in week 4 (eind januari)

Tijdens de les schrijf je een recensie over het door jou gelezen boek.

- Een korte beschrijving geven van het verhaal (zonder al te veel

prijs te geven , houd het spannend voor de lezer!)

- Kort iets zeggen over de belangrijkste personen

- Welk genre is je boek?

- Waar gaat het vooral over (het thema)?

- Zit er spanning in het verhaal en hoe komt dat tot uiting?

- Voor welk publiek is je boek geschikt en waarom? Of juist niet?

- Geef 2 goede punten van het verhaal en 1 minder geslaagd

punt of tip of advies voor de auteur.

Hoe pak je dit aan?

- Je boek goed en aandachtig lezen

- Schrijf belangrijke aspecten op (met bladzijdenummer)

- Kennis over het schrijven van een recensie

- Recensies lezen en beoordelen

- Oefen!

Hier gaan we de komende weken ook tijdens de lessen mee aan de slag

Black Stories

We beginnen met een black story. 

Spanning in een verhaal

Heb jij enig idee hoe een schrijver zijn tekst spannend kan maken?

Spanning in een verhaal

Om spanning op te wekken kan een schrijver verschillende trucjes gebruiken: 

- Hij kan de gebeurtenissen in een spannende ruimte af te laten spelen; 

- Hij kan de spanning opbouwen door met de tijd te spelen en belangrijke gebeurtenissen uit te stellen; 

- Hij kan de lezer meer laten weten dan de hoofdpersoon; 

- Hij kan gebruikmaken van open plekken. 

Spelen met tijd 

Een andere manier om spanning op te bouwen is door te spelen met tijd. Als je niet alle gebeurtenissen op chronologische volgorde laat plaatsvinden, kan een terugblik spanning opwekken. 

Bedenk dus goed in welke volgorde je de gebeurtenissen uit het verhaal wilt laten plaatsvinden. 

Chronologie

In een verhaal vinden vaak meerdere gebeurtenissen plaats. Vaak kiest de schrijver ervoor om deze gebeurtenissen te beschrijven in de volgorde waarin ze gebeurd zijn: de chronologische volgorde. 

De schrijver kan deze volgorde ook aanpassen door gebruik te maken van flashbacks en flash forwards. Hierin beschrijft hij de gebeurtenissen niet in de volgorde waarin ze zijn gebeurd. 

Verteltijd en vertelde tijd

Een andere manier waarop de schrijver met de tijd kan spelen, is door te versnellen of te vertragen. Hierbij is het van belang dat je weet wat de verteltijd en wat de vertelde tijd inhouden. 

Verteltijd: de tijd die je nodig hebt om het verhaal te lezen; 

Vertelde tijd: de tijd die de gebeurtenissen in het verhaal in beslag hebben genomen. 

Versnellen en vertragen

Als een schrijver versnelt, dan is de vertelde tijd langer dan de verteltijd: er is vaak sprake van tijdsprongen. 

Als een schrijver vertraagt, dan is de vertelde tijd korter dan de verteltijd. Dit gebeurt vaak in spannende passages. 

Tijdreisdagboek.. een korte schrijfoefening

De opdracht:

Schrijf een kort verhaal (max. 300 woorden) over jouw tijdreis. Het verhaal bevat in ieder geval drie van onderstaande punten:

- Een flashback (die bijvoorbeeld uitlegt waarom ze deze reis wilden maken).

- Een flashforward (die bijvoorbeeld uitlegt hoe jouw toekomst eruit ziet)

- Een versnelling (sneller door tijd gaan, bijvoorbeeld "De week vloog voorbij").

- Een vertraging (bijvoorbeeld een gebeurtenis die in detail wordt beschreven, zoals een spannende ontmoeting in het verleden).

- Een cliffhanger waarbij de lezer wil weten wat er verder gebeurt.

Tijdreisdagboek.. een korte schrijfoefening

Dag 1 – De ontdekking: Ik had nooit gedacht dat ik een tijdmachine zou vinden in oma’s oude schuur. Tussen de spinnenwebben en stoffige dozen stond een apparaat met een groot, glanzend wiel. "Gebruik met zorg," stond erop geschreven. Natuurlijk deed ik dat niet.

Dag 2 – Flashback: Het was twee maanden geleden dat ik te horen kreeg dat ik gezakt was voor mijn wiskunde-examen. Mijn ouders waren teleurgesteld, en ik voelde me een mislukkeling. Als ik deze machine kon gebruiken om terug te gaan en beter te leren... misschien kon ik alles rechtzetten.

Dag 3 – De eerste reis: De week voor het examen vloog voorbij. Ik zette alles op alles om beter te leren, maar nu, terug in het verleden, voelde ik de zenuwen weer opkomen. Ik besloot nog één hoofdstuk door te nemen. (Versnelling)

Dag 4 – Flashforward: Plotseling flitste een beeld door mijn hoofd, alsof de tijdmachine me iets wilde laten zien. Ik zag mezelf jaren later, glimlachend op een universiteitscampus, een diploma in mijn hand. Maar daarachter doemde een schaduw op. Een man in een donker pak stapte naar voren. "Jij had hier nooit mogen zijn," zei hij dreigend. Ik voelde een rilling, en het beeld verdween even plotseling als het was gekomen. Wat bedoelde hij? (Flashforward)

Dag 5 – Vertraging: Toen ik het wiel instelde op "toekomst", begon de machine te trillen. Een flits vulde de kamer, en ik voelde de tijd om me heen bevriezen. Ik keek naar mijn handen en zag dat ze transparant werden. De seconde voelde als een eeuwigheid. Zou ik ooit weer vast in de tijd terechtkomen? Mijn adem stokte toen de wereld om me heen in duizend kleuren explodeerde. (Vertraging)

Dag 6 – Cliffhanger

Toen ik mijn ogen opende, zag ik geen toekomst waarin ik mijn fouten had hersteld. In plaats daarvan zag ik... mezelf. Maar niet zoals ik me herinnerde. Deze ik was ouder. "Je had dit niet moeten doen," zei mijn toekomstzelf. En toen werd alles zwart.

Tijdreisdagboek.. een korte schrijfoefening

Dag 5 – Vertraging: Toen ik het wiel instelde op "toekomst", begon de machine te trillen. Een flits vulde de kamer, en ik voelde de tijd om me heen bevriezen. Ik keek naar mijn handen en zag dat ze transparant werden. De seconde voelde als een eeuwigheid. Zou ik ooit weer vast in de tijd terechtkomen? Mijn adem stokte toen de wereld om me heen in duizend kleuren explodeerde. (Vertraging)

Dag 6 – Cliffhanger: Toen ik mijn ogen opende, zag ik geen toekomst waarin ik mijn fouten had hersteld. In plaats daarvan zag ik... mezelf. Maar niet zoals ik me herinnerde. Deze ik was ouder. "Je had dit niet moeten doen," zei mijn toekomstzelf. En toen werd alles zwart.

Spanning opbouwen met tijd & ruimte

Fictie H22/23

Deze les

Fictie Tijd & Ruimte

Lezen leesboek

--> vandaag H23: ruimte

Stukje theorie / voorbeeld / oefenen

Lezen leesboek!

Wat weten we nog over tijd & spanning?

Tijd

Verteltijd en vertelde tijd

flashback en flashforward

Cliffhanger

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- hoe een schrijver spanning in zijn verhaal kan brengen; 

- op welke manier een schrijver gebruik kan maken van tijd en ruimte in een verhaal. 

Beschrijving van de ruimte

* Ruimte is de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt, waarin personages zich bewegen.

* Onder ruimte verstaan we niet alleen fysieke ruimtes, zoals een slaapkamer of een park, maar alle omschrijvingen over de omgeving. 

Beschrijving van de ruimte

Voorwerpen: flikkerende lampen, een kerstboom, een ambulance voor de deur.

Geluiden: geraas van verkeer, een tikkende klok, een glas dat kapot valt.

Weer en seizoenen: stralende zon, miezer, bittere vrieskou.

Tijdperken: het heden, een jaar (1940), een verre toekomst.

Culturen: typische Japanse gerechten, personages met een dialect, jongerencultuur. 

Beschrijving van de ruimte

Hoe wordt de ruimte beschreven?

Welke details maken de scène enger, mysterieuzer of spannender?

Maak nu zelf een ruimtebeschrijving

Stap 1: Kies een van deze vier locaties:

- Een verlaten school in het donker.

- Een klein bootje midden op een stormachtige oceaan.

- Een eindeloze tunnel met alleen een zaklamp.

- Een verlaten ziekenhuis

Stap 2: Beschrijf deze ruimte in 150-200 woorden, maar gebruik alleen beschrijvingen (geen actie of dialoog). Richt je op hoe het voelt, ruikt, klinkt, en eruitziet. Denk aan details die spanning oproepen, zoals schaduwen, geluiden of iets wat net niet helemaal klopt.

Klaar? Deel je verhalen met elkaar!

Voorbeeld

Het oude treinstation lag gehuld in een waas van grijze mist, alsof de wereld buiten langzaam werd opgeslokt. Het perron was verlaten, op een enkele, kapotte koffer na die schuin tegen een muur stond, alsof iemand hem haastig had achtergelaten. De klinkers van het perron glinsterden van het vocht, en ergens klonk een zacht druppelend geluid dat maar niet ophield.

De stationsklok hing scheef en wees tien over drie aan, maar de secondewijzer bewoog niet. Een verroeste fiets stond tegen een hek, zijn banden leeggelopen en zijn ketting gebroken. De geur van nat hout en oud metaal hing in de lucht, doordringend en onontkoombaar.

Boven het perron flikkerde een enkele TL-lamp, zijn zwakke licht liet schaduwen dansen die nét niet klopten met de contouren van de ruimte. Vanuit de donkere ingang van een tunnel kwam een geluid, een soort geritsel, nauwelijks hoorbaar. Het was alsof de ruimte zelf ademde, wachtend.

Volgende les

Donderdag 

Geen les i.v.m studiedag

Vrijdag

Sinterklaasles

Beschrijf nu zelf twee ruimtes

Beschrijf nu zelf hoe een verhaalpersonage twee ruimtes kan ervaren. 

De eerste ruimte is een ruimte waarin het personage zich niet op zijn gemak voelt. 

In de tweede ruimte voelt het personage zich ontzettend op zijn gemak. 

Gebruik voor beide beschrijvingen minstens tien zinnen. 

Spelen met tijd

Een andere manier om de tijd te gebruiken om spanning op te wekken, is door spannende passages uitgebreid en in detail te beschrijven. Op deze manier is de tijd die je erover doet om het fragment te lezen (verteltijd) langer dan de gebeurtenissen in werkelijkheid duren (vertelde tijd). 

Hoe zou je dit soort 'slow motion' teweeg kunnen brengen? 

Tijd in een verhaal

Een schrijver probeert zijn verhaal altijd zo aantrekkelijk mogelijk te maken, bijvoorbeeld door de tekst spannend te maken. 

Hierbij kan hij de lezer manipuleren door trucjes uit te halen met de tijd in het verhaal. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden. 

Lesplanning 

- Proloog & trailer "Val" van Cis Meijer

- Maken van een opdracht

- Lezen eigen leesboek

Val

We lezen nu de proloog van het boek "Val".

Schrijf voor jezelf op welke aspecten jij herkent van 'tijd en ruimte' die zorgen voor spanning.

issuu.com

Val

We kijken nu naar de trailer van het boek 'Val', waarvan we net de proloog hebben gelezen. 

Voldoet deze trailer aan de criteria die we net hebben vastgesteld? Oftewel, wordt de spanning opgebouwd?

Val

Voldoet deze trailer aan de criteria die we net hebben vastgesteld? Oftewel, wordt de spanning opgebouwd?

ZO ja, hoe? tijd/ruimte

Aan de slag..

1) lees de theorie op p.94 nog zelf even door. Begrijp je alles wat er staat?

2) Maak vervolgens opdracht 1. Omschrijf uitgebreid de ruimtes; wat zien we allemaal? Omschrijf de voorwerpen, geluiden, weer/seizoenen, tijdperken en culturen.

3) Maak tot slot opdracht 5

Klaar? lezen in je eigen leesboek

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- hoe een schrijver spanning in zijn verhaal kan brengen; 

- op welke manier een schrijver gebruik kan maken van tijd en ruimte in een verhaal. 

Volgende les

Maandag

Start grammatica woordsoorten

Leesboek mee!